Epidemiolog o świńskiej grypie:

„Dziennik”, 27. kwietnia 2009r.

"Nie zabraknie rąk do kopania grobów"

"Musimy się liczyć z zakażeniami świńską grypą w Polsce i z tym, że ludzie będą umierać" - mówi w rozmowie z DZIENNIKIEM specjalista epidemiolog Zbigniew Hałat. Dodaje, że wirus jest bardzo niebezpieczny, bo atakuje ludzi młodych, którzy mają silne organizmy.

MATEUSZ WEBER: Jan Kowalski wsiada do samolotu w mieście Meksyk i leci do Polski. Ani on, ani nikt inny nie wie, że jest zarażony. Co dzieje się na pokładzie, gdzie jest około 200 osób?
ZBIGNIEW HAŁAT*: Pan Jan Kowalski zaczyna zarażać lecących z nim innych pasażerów. Mimo że nie pił alkoholu, ma już szklane oczy i złe samopoczucie. Drogą kropelkową może zarazić osoby do dziesięciu rzędów za nim i przed nim. Trzeba założyć, że co piąta z nich zachoruje. Samolot to nie wszystko, mogą się jeszcze zarazić ludzie w rękawie, autobusie, poczekalni itd.

Ale Kowalski na lotnisku przywita się z żoną i dziećmi, wycałuje rodzinę...
...i ich również zarazi.

Co wtedy?
Trzeba szybko odizolować zagrożone przypadki, zobaczyć, z kim ci ludzie mieli kontakt. Jeżeli po 10 dniach nie zachorują, to nie ma problemu. Jeżeli zachorują, to zaczynamy leczenie.

I da się ich wyleczyć?
W Polsce służba zdrowia jest jaka jest, ale polskie miasta to nie fawele Meksyku. Ludzie są bardziej odporni, opieka medyczna jest na wyższym poziomie, ale wirusa nie można lekceważyć. Musimy się liczyć z zakażeniami i z tym, że ludzie mogą umierać.

Czyli to niebezpieczny wirus?
Bardzo, przede wszystkim są już podejrzenia, że wirus mogą przenosić ptaki, bo w USA przypadki zachorowań są odosobnione. Coraz głośniej mówi się również o tym, że to sztucznie stworzony przez człowieka wirus, który wydostał się z laboratorium wojskowego. Mógł powstać w trakcie badań nad bronią biologiczną. Wszystko zależy od tego, jak szybko będzie mutował. Wirus, którego struktura genetyczna szybko się zmienia, jest trudniejszy do wyleczenia. Bo przeciwnik, z którym walczymy, szybko się zmienia.

Jaka jest śmiertelność tego wirusa?
o zależy gdzie. W Meksyku to około dwóch procent, czyli tyle, ile przy zwykłej grypie. (Nowe dane: śmiertelność chorych w wyniku zakażenia nowym wirusem A H1N1 jest czterokrotnie niższa niż w przypadku grypy sezonowej, dane wcześniejsze wynikały z błędów oceny sytuacji epidemiologicznej w Meksyku). Ale to zależy od poziomu opieki medycznej. Wirus jednak, co bardzo niebezpieczne, atakuje ludzi młodych, którzy mają silne organizmy. W Azji, a zwłaszcza w Indiach, gdzie higiena jest w opłakanym stanie, mogą mieć poważne problemy, tak jak przy SARS, gdy zastanawiano się, czy starczy rąk do kopania grobów.

A w Polsce starczy rąk do kopania grobów?
W Polsce raczej tak (śmiech). Idzie wiosna, pojawią się truskawki, które mają bardzo dużo witamin. Trzeba się wysypiać, chodzić na spacery, dobrze się odżywiać - to podnosi odporność. Nie można jednak zapominać, że po I wojnie światowej na grypę hiszpankę zmarło od 20 do 40 milionów ludzi.

*Zbigniew Hałat jest specjalistą epidemiologiem. W latach 80. był konsultantem ds. epidemiologii rządu w Kenii

kwartalnik dla lekarzy
"ALERGIA", 2004, Nr 1/19, 30. kwietnia 2004r.

Zbigniew Hałat

Mutant wirusa grypy - bezprecedensowe zagrożenie dla świata

Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) 27. stycznia 2004r. udostępniła opinii publicznej materiał prasowy p. t. “Bezprecedensowe rozprzestrzenianie się ptasiej grypy wymaga szerokiej współpracy” zawierający apel WHO, Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (UN Food and Agriculture Organization - FAO) i Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (World Organisation for Animal Health, znanej jako Międzynarodowy Urząd ds. Epizootii, Office International des Epizooties - OIE) o podjęcie natychmiastowych wytężonych działań celem uniknięcia pandemii grożącej wyniszczeniem ludzi i zwierząt. Już 24. stycznia 2004r. czołowy brytyjski ekspert do spraw wirusa grypy, sir John Skehel, dyrektor National Institute for Medical Research, wezwał swój rząd do zgromadzenia zapasów milionów dawek leków przeciwwirusowych w celu ochrony populacji przed potencjalną światową epidemią wywołaną przez ptasią grypę. Dzień wcześniej Unia Europejska wprowadziła zakaz importu z Tajlandii drobiu i przetworów drobiowych na swój obszar celny. Do tego czasu Tajlandia – czwarta potęga przemysłu drobiowego świata o rocznej wartości eksportu 1,3 mld USD - zajmowała drugie miejsce po Brazylii jako eksporter drobiu do Unii Europejskiej. W okresie od stycznia do października 2003r. Unia Europejska importowała 128 000 ton mięsa drobiowego z Tajlandii. Od 22. stycznia zakaz importu drobiu z Tajlandii wprowadziła Japonia. Pod presją strat ekonomicznych rząd Tajlandii przez tydzień ukrywał prawdę o przyczynach padnięć w hodowlach, objaśniając przyczynę zarządzonego uboju miliona ptaków rzekomym szerzeniem się cholery drobiu (choroba epizootyczna wywoływana przez Pasteurella multocida). 3. lutego na wniosek Dawida Byrne’a, europejskiego komisarza ds. ochrony zdrowia i konsumenta, kraje członkowskie Unii przedłużyły do 15 sierpnia 2004r. zakaz importu z Tajlandii świeżego mięsa drobiowego, przetworów drobiowych, jaj, pasz z drobiu, ptactwa łownego, a także wprowadziły zakaz przywozu ptaków ozdobnych z Kambodży, Indonezji, Japonii, Laosu, Pakistanu, Chin, Korei Płd., Tajlandii i Wietnamu. W tej sytuacji Byrne w swoim wystąpieniu na forum Parlamentu Europejskiego w Strasbourgu 10. lutego 2004r. mógł stwierdzić, że Komisja Europejska dla ochrony zwierząt i zdrowia publicznego natychmiast zastosowała odpowiednie zabezpieczenia przed możliwością wprowadzenia choroby na obszar Wspólnoty poprzez import żywych ptaków lub produktów drobiowych. Niemniej jednak podkreślił, że: „obecna epidemia nadal rozwija się i jeszcze umyka kontroli”. 
W Polsce Główny Lekarz Weterynarii w roku 2004 wprowadził zakazy przywozu i przewozu przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej takich towarów jak:
• drób żywy, w tym strusie, oraz inne gatunki ptaków domowych i dzikich;
• jaja wylęgowe drobiu, w tym strusi i innych ptaków domowych i dzikich; 
• jaja konsumpcyjne drobiu, w tym strusi; 
• mięso drobiu oraz podroby drobiowe, w tym strusi; 
• przetwory z mięsa drobiowego, w tym także z mięsa strusi; 
• wszystkie surowce niejadalne, pochodzące od drobiu, w tym strusi, oraz innych ptaków domowych i dzikich;
z przyczyny: influenza ptaków? o wysokiej zjadliwości (Highly pathogenic avian influenza) 
od 27 stycznia 2004 r. z Korei Płd., Wietnamu, Japonii, Tajwanu i Tajlandii
od 30 stycznia 2004 r. - z Kambodży i Pakistanu, 
od 2 lutego 2004 r.  z Chińskiej Republiki Ludowej i Republiki Indonezji 
z przyczyny: influenza ptaków (Avian influenza)
od 30 stycznia 2004 r. z Laosu i Hong Kongu 
od 10 lutego 2004 r. z USA (zakaz nie obowiązywał już 17. lutego 2004r.)
od 17 lutego 2004 r. z USA  – stan Delaware
W stanie Delaware 5. lutego 2004r. na fermie drobiu w powiecie Kent wykryto ognisko H7N2 z sekwencją PEKPKPR/GLF typową dla szczepów o niskiej zjadliwości, a 10. lutego 2004r. na innej fermie - odległej o 10 km i położonej już w powiecie Sussex.  W tym drugim przypadku wiadomo, że przyczyną był wirus H7, którego komponenty neuraminidazowej i patogenności nadal nie podano do wiadomości publicznej.  Zakażone stada liczące 80 000 sztuk drobiu poddano zniszczeniu tlenkiem węgla, a 75 farm leżących w promieniu 3 km objęto kwarantanną. Kilka dni później rutynowy, przeprowadzany każdej zimy, przegląd targowisk w stanie New Jersey wykazał obecność H7N2 u drobiu sprzedawanego na 4 z nich. Nancy Halpern, stanowy lekarz weterynarii ujawniła, że na 35 miejsc sprzedaży żywego drobiu w tym stanie średnio na terenie 40% targowisk wykrywa się obecność wirusów influenzy ptaków. 13. lutego oznajmiono o wykryciu obecności H2N2 w liczącym 500 000 sztuk stadzie niosek na farmie Mount Joy w powiecie Lancaster, stan Pensylwania. Z kolei 20. lutego ogłoszono wykrycie H5N2 wśród 7000 sztuk drobiu na fermie zlokalizowanej w powiecie Gonzales, stan Teksas. 
Amerykańscy hodowcy drobiu eksportują 15% swojej produkcji, wartości 1 mld USD. W następstwie ujawnionych przypadków liczne kraje importujące drób z USA wprowadziły restrykcje handlowe w obawie przed zawleczeniem zarazy na swój obszar.
19. lutego 2004r. władze Kanady powiadomiły o wykryciu szczepu H7 w stadzie liczącym 16 000 sztuk drobiu na fermie Matsqui położonej na terenie „zagłębia drobiowego” w Fraser Halley, prowincja Kolumbia Brytyjska. Danuta Skowronski, lekarz medycyny – epidemiolog z Ośrodka Zwalczania Chorób Prowincji Kolumbia Brytyjska, słusznie stwierdziła, że wirus może być powodem zakażeń oczu i układu oddechowego, co zobowiązuje pracowników zatrudnionych przy zakażonym drobiu do stosowania ochron osobistych, a także, że wszyscy powinni przyjąć generalną zasadę poddawania drobiu obróbce termicznej w temp. min. 70 st. C i dokładnego zmywania wszystkich powierzchni, które miały kontakt z tuszą drobiową. Bardziej ryzykowne było cytowane stwierdzenie dr Skowronski: „Jak to ugotujesz, to nie złapiesz wirusa”, mające zapewne na celu uspokoić opinię publiczną.
Na tle powyższych wydarzeń polityczno-gospodarczych warto odnotować sejmową wypowiedź z dnia 19. lutego 2004r. Wojciecha Olejniczaka, ministra rolnictwa i rozwoju wsi w rządzie Leszka Millera: „Chcę się odnieść, właściwie zaprotestować w tym momencie przeciwko stwierdzeniom, jakie padły ze strony partnerów polskich związków zawodowych z Holandii, w których holenderskie związki zawodowe producentów drobiu oskarżyły Polskę o to, że w Polsce jest ptasia grypa, w tym celu, aby już dzisiaj psychologicznie wpływać na import drobiu np. z Polski do Holandii. Chcę kategorycznie stwierdzić, że nie ma takiej sytuacji w Polsce. W Polsce służby weterynaryjne w tym zakresie są bardzo precyzyjne i dbają o to, żeby do takiej sytuacji nie doszło. Nigdy nie było takiej sytuacji i mam nadzieję, że nie będzie. W tym przypadku potrzebny jest głos nie tylko ministra rolnictwa, ale też głos - cios za cios. Jeżeli mówią o tym związki, to dobrze by było, aby wypowiedziały się polskie związki, by powiedziały inaczej. Myślę, że w następnych latach po 1 maja taka współpraca między polskim rządem a związkami zawodowymi będzie się rozwijać i będzie coraz lepsza, aby także na takie sytuacje w porę reagować.”
W tej sytuacji upowszechnienia wymaga dosłowny przekład na język polski objaśnienia spraw związanych z obecnym bezprecedensowym zagrożeniem zdrowia zwierząt i ludzi na świecie, a przygotowanym przez ekspertów WHO, którzy dysponują odpowiednią wiedzą i odpowiedzialnością za swoje słowa:
 „Grypa ptasia jest zaraźliwą chorobą zwierząt wywoływaną przez wirusy zazwyczaj zarażające tylko ptaki, rzadziej świnie. Wprawdzie wszystkie gatunki ptaków uznaje się za podatne na zakażenie, to szczególnie wrażliwe są hodowle drobiu, w których zakażenia mogą szybko osiągnąć rozmiary epizootyczne.
Choroba u ptaków występuje w dwóch postaciach. W przypadku pierwszej pojawiają się słabo zaznaczone objawy, jak nastroszenie piór lub obniżenie nieśności. 
Druga forma to influenza ptaków o wysokiej zjadliwości (highly pathogenic avian influenza – HPAI) po raz pierwszy zdefiniowana w 1878r. jako pomór drobiu  (fowl plague) charakteryzująca się niezwykłą zaraźliwością  dla ptaków i śmiertelnością sięgającą 100%. Padnięcia mogą nastąpić w dniu pojawienia się pierwszych objawów.
Najważniejszym sposobem zwalczania choroby wśród ptactwa jest szybkie niszczenie stad poprzez ubój wszystkich ptaków zakażonych lub narażonych na zakażenie, właściwa utylizacja zwłok, kwarantanna i rygorystyczna dezynfekcja gospodarstw. 
Wirus ginie w temperaturze 56 st. C w ciągu 3 godzin lub 60 st. C w ciągu 30 minut oraz pod wpływem popularnych środków dezynfekcyjnych, takich jak formalina i preparaty jodu. Wirus może przetrwać w chłodnych temperaturach, w zanieczyszczonym nawozie przez co najmniej 3 miesiące. W wodzie wirus może przeżyć do 4 dni w temperaturze 22 st. C i ponad 30 dni przy 0 st. C. W przypadku szczepów o wysokiej jadowitości badania wykazały, że pojedynczy gram zanieczyszczonego nawozu może zawierać wystarczającą ilość wirusa, aby zarazić 1 milion ptaków. Ograniczenia przewozu żywych ptaków, tak w granicach poszczególnych państw, jak i w obrocie międzynarodowym są kolejnym ważnym sposobem walki z chorobą.
Influenza ptaków, zwłaszcza o wysokiej zjadliwości, może zrujnować przemysł drobiowy i pojedynczych hodowców. Na przykład wybuch influenzy ptaków o wysokiej zjadliwości w USA w latach 1983-84, w dużej mierze ograniczony do stanu Pensylwania, spowodował zniszczenie ponad 17 milionów ptaków za cenę blisko 65 milionów USD. Następstwa ekonomiczne mogą być szczególnie wyniszczające w krajach rozwijających się, gdzie hodowla drobiu dla ubogiej ludności wiejskiej jest ważnym źródłem dochodów i pożywienia.
Kiedy ogniska rozprzestrzenią się w jakimś kraju, ich zwalczanie może stać się niezwykle trudne. Na przykład wybuch w Meksyku, który zaczął się w 1992r., nie został objęty pełną kontrolą aż do 1995r. Z tych powodów jak tylko ognisko zostanie wykryte władze rządowe podejmują zwykle w ramach postępowania w sytuacji nadzwyczajnej agresywne czynności zmierzające do opanowania sytuacji.
Choroba z dużą łatwością przenosi się z hodowli na hodowlę. Nośnikiem są odchody, zanieczyszczone nimi pył, gleba, sprzęty, pojazdy, pasze, klatki, ubrania, w szczególności buty, a także powierzchnia ciała gryzoni (i według pewnych doniesień także pcheł) spełniających w tym przypadku rolę wektorów mechanicznych. 
Odchody zakażonych ptaków dzikich mogą wprowadzić wirus zarówno do hodowli przemysłowej, jak i stadka drobiu trzymanego na podwórku. Ryzyko przeniesienia zakażenia z ptaków dziko żyjących na ptaki domowe jest największe, gdy te ostatnie przebywają na otwartym powietrzu i korzystają z wody wspólnie z ptakami dzikimi, bądź pojone są wodą zanieczyszczoną odchodami dziko żyjących nosicieli. Z terytorium jednego państwa do drugiego choroba może być przeniesiona w wyniku międzynarodowego obrotu żywym drobiem. Ptaki wędrowne, w tym dziko żyjące ptactwo wodne, morskie i nabrzeżne, mogą przenosić zakażenie na duże odległości i w przeszłości wiązano je z międzynarodowym szerzeniem się HPAI. Wędrowne ptaki wodne - przede wszystkim dzikie kaczki - są naturalnym rezerwuarem wirusów influenzy ptaków, a przy tym są najbardziej oporne na zakażenie. Mogą przenosić wirusy na wielkie odległości, wydalać je z odchodami, a mimo to manifestować lekkie i krótkotrwałe objawy chorobowe. Jednak kaczki domowe są podatne na śmiertelne zakażenie, tak samo jak indyki, gęsi i kilka innych gatunków hodowanych w przemyśle lub na podwórkach.

Obecna sytuacja
Od połowy grudnia 2003r. rosnąca liczba krajów azjatyckich zgłasza ogniska HPAI u kur i kaczek. Zgłoszono także zakażenia kilku gatunków ptaków dziko żyjących i świń.
Szybkie szerzenie się HPAI z pojawieniem się ognisk w tym samym czasie w kilku krajach Światowa Organizacja Zdrowia uznaje za bezprecedensowe zagrożenie dla zdrowia ludzi i gospodarki. Przyczyny są następujące:
1. Większość - choć nie wszystkie – ognisk ostatnio zgłoszonych w Azji była wywołana przez wysoce zjadliwy szczep H5N1. Rośnie liczba dowodów, że szczep ten ma wyjątkową zdolność przekraczania bariery gatunkowej i wywoływania u ludzi ciężkiej choroby o wysokiej śmiertelności.
2. Jeszcze większym powodem do niepokoju jest możliwość, że w wyniku obecnej sytuacji pojawi się nowa pandemia grypy człowieka. Nauce znany jest fakt wymiany genów pomiędzy wirusami grypy ptaków i człowieka, kiedy człowiek przechodzi zakażenie wirusami obydwu gatunków. Tego rodzaju proces wymiany genów wewnątrz ciała człowieka może zainicjować pojawienie się zupełnie nowego podtypu wirusa grypy, przeciwko któremu niewielu ludzi - o ile w ogóle tacy są – dysponuje odpornością naturalną. Co gorsza istniejące szczepionki, które każdego roku wytwarza się na nowo, aby  dopasować je do aktualnie krążących wirusów i chronić ludzi podczas sezonu epidemicznego, nie będą skuteczne przeciwko całkowicie nowemu wirusowi grypy. 
Jeżeli nowy wirus będzie zawierał wystarczającą liczbę genów wirusa grypy człowieka, może wystąpić transmisja bezpośrednio z jednej osoby na drugą. Kiedy do tego dojdzie, pojawią się wystarczające warunki do zapoczątkowania nowej epidemii grypy. Najgorsza sytuacja wystąpi, gdy w następstwie transmisji z człowieka na człowieka pojawią się następujące po sobie pokolenia ciężkiej choroby o wysokiej śmiertelności. Tak zdarzyło się podczas wielkiej pandemii grypy 1918-1919, kiedy to zupełnie nowy podtyp wirusa grypy pojawił się nagle i rozprzestrzenił  na całym świecie w czasie około 4 - 6 miesięcy. W ciągu 2 lat wystąpiło kilka fal zakażeń, zabijając według oszacowań 40 – 50 milionów ludzi.
W obecnej sytuacji nie ma dowodów na skuteczną transmisję tego wirusa z człowieka na człowieka. Ekipy WHO pomagają rządom Tajlandii i Wietnamu w planowaniu i prowadzeniu badań wymaganych do wykrycia najwcześniejszych etapów transmisji z człowieka na człowieka. Równocześnie laboratoria należące do działającej w ramach WHO Światowej Sieci Nadzoru Epidemiologicznego nad Grypą prowadzą wytężone badania wirusów człowieka i ptaków, uzyskane z aktualnych ognisk. Oczekuje się, że badania te rzucą nieco światła na pochodzenie i charakterystyczne cechy krążącego obecnie szczepu H5N1. Nadto nowy wirus zaadaptowany do skutecznej transmisji z człowieka na człowieka szerzyłby się w szybkim tempie, stąd władze zdrowia publicznego szybko dowiedziałyby się o pojawieniu się zupełnie nowego wirusa. Do dnia dzisiejszego nie ma na to dowodów.
Zakażenia szczepem H5N1 zdarzają się wyjątkowo. Pierwszy udokumentowane przypadki zakażeń człowieka ptasim szczepem H5N1 wystąpiły w Hong Kongu – Specjalnym Regionie Administracyjnym Chin w 1997r. W tym pierwszym ognisku hospitalizowano 18 osób, z których 6 zmarło. W poszukiwaniu źródeł zakażenia ustalono kontakt z chorymi ptakami w 1 przypadku w gospodarstwie, a w 17 przypadkach – na targowisku. Przypadki u ludzi zbiegły się w czasie z wystąpieniem wśród drobiu ognisk influenzy ptaków wywołanej przez H5N1 o wysokiej zjadliwości. Bardzo ograniczoną transmisję tego szczepu z człowieka na człowieka udokumentowano u pracowników opieki zdrowotnej, członków rodzin, pracowników narażonych na kontakt z drobiem, łącznie z udziałem w operacjach uboju drobiu. Wprawdzie przeciwciała anty-H5 zostały w tych   grupach wykryte, co wskazuje na przebycie zakażenia wirusowego, to w następstwie takiego zakażenia nie wystąpił ani jeden przypadek ciężkiego zachorowania. Przeciwciała wykryto u 10% zbadanych pracowników zatrudnionych przy drobiu i u 3% ubojowców.

W lutym 2003r. szczep H5N1 ponownie przeskoczył z ptaków na ludzi i zaraził dwóch członków rodziny – ojca i syna – po ich powrocie do Hong Kongu z podróży do południowych Chin. Ojciec zmarł, ale syn wyzdrowiał?. Trzeci członek rodziny – siostra chłopca – zmarła w Chinach z powodu ciężkiej choroby układu oddechowego. Z powodu niedostępności próbek materiału biologicznego, nie można było ustalić przyczyny jej zgonu.
Nie wszystkie zgłaszane obecnie ogniska u ptaków są niebezpieczne dla ludzi. Największą troskę o zdrowie ludzkie wywołują ogniska spowodowane przez szczep H5N1. Da oceny poziomu ryzyka dla zdrowia człowieka, ważna jest dokładna znajomość szczepów influenzy ptaków będących przyczyną ognisk wśród ptactwa. Na przykład ognisko influenzy ptaków zgłoszone ostatnio z Tajwanu  (Chiny) jest wywołane przez H5N2, który nie jest szczepem o wysokiej zjadliwości dla ptaków i nigdy nie został uznany za przyczynę choroby u ludzi. Ognisko ostatnio ogłoszone w Pakistanie jest wywołane przez szczepy H7 i H9  a nie przez H5N1.
Niemniej jednak najwyższe znaczenie ma bezzwłoczne postępowanie przeciwzootyczne we wszystkich ogniskach influenzy ptaków, nawet jeśli są wywołane przez jeden ze szczepów o niskiej zjadliwości. Badania wykazały, że pewne szczepy ptasiej grypy, początkowo o niskiej zjadliwości, mogą szybko (w ciągu 6 – 9 miesięcy) zmienić się w szczep o wysokiej zjadliwości, jeżeli pozwala im się krążyć w populacjach drobiu.
Nikt nie zna pewnej odpowiedzi na pytanie czy można odsunąć niebezpieczeństwo epidemii. Wirusy grypy są bardzo niestabilne i ich zachowanie opiera się prognozom. Mimo to WHO zachowuje optymizm w przekonaniu, że jeżeli właściwe działania będą podjęte, będzie można odsunąć niebezpieczeństwo pandemii grypy. Dla WHO jest to obecnie cel zasadniczy. Podstawowym priorytetem i główną linią obrony jest ograniczenie możliwości ekspozycji człowieka na największy rezerwuar wirusa - zakażony drób. Można to uzyskać poprzez szybkie wykrywanie ognisk wśród drobiu i natychmiastowe wszczynanie postępowania przeciwepidemicznego, w tym zniszczenie całego zakażonego i narażonego na zakażenie inwentarza drobiowego, a także właściwą utylizację padliny.
Całość dostępnej ewidencji naukowej wskazuje na zwiększone ryzyko transmisji na ludzi, gdy ogniska influenzy ptaków H5N1 o wysokiej jadowitości są rozpowszechnione wśród drobiu. Gdy rośnie liczba zakażeń ludzi, zwiększa się też ryzyko pojawienia się nowego podtypu wirusa, który może wyzwolić nową pandemię grypy. Związek pomiędzy rozpowszechnieniem zakażenia wśród drobiu  i zwiększonym ryzykiem zakażenia człowieka jest właśnie demonstrowany w Azji. Wszystkie przypadki zachorowań i zgonów ludzi zostały dotychczas wykryte w dwóch krajach, w Wietnamie i Tajlandii, charakteryzujących się szerokim rozpowszechnieniem ognisk  wśród drobiu. WHO podkreśla nagłość sytuacji i potrzebę pilnych działań w sektorze hodowli zwierząt i rolnictwa. Na przykład ubój w 1997 całej populacji ptaków w Hong Kongu – według oszacowań 1,5 miliona kurcząt i innych ptaków – został dokonany w ciągu 3 dni. Z kolei w 2003r. ubój niemal 30 milionów ptaków (spośród całej populacji ptaków liczącej 100 milionów) w Holandii był dokonany w ciągu tygodnia. Wielu ekspertów do spraw grypy uznało, że szybkie działania podjęte w obu tych sytuacjach zapobiegły pandemii grypy u ludzi.
W opinii WHO dotychczas rejestrowana niewielka liczba zachorowań ma znaczenie uspokajające. Są też pewne dowody na to, że szczep H5N1 krążył wśród ptaków na kilka miesięcy przed zgłoszeniami. Wykrycie dotychczas tylko kilku przypadków zachorowań ludzi sugeruje, że obecnie wirus może niezbyt łatwo przenosić się z ptaków na ludzi. Jednak sytuacja może ulec nagłej zmianie, skoro wykazano, że szczep H5N1 szybko mutuje i posiada udokumentowaną skłonność do wymiany genów z wirusami grypy pochodzącymi od innych gatunków.
W sytuacji sprzyjającej pojawieniu się nowego pandemicznego szczepu wirusa grypy każdy przypadek zakażenia człowieka, to o jeden przypadek za dużo. W uzupełnieniu szybkiego niszczenia zakażonych zwierząt, inna sposobność zapobiegania wystąpieniu przypadków u ludzi wiąże się z ochroną pracowników włączonych do operacji uboju. WHO wydała zalecenia w sprawie bezpiecznego wykonywania tych operacji.
W odpowiedzi na pytanie czy są stosowane właściwe środki zwalczania zagrożenia WHO stwierdza, że Japonia i Republika Korei zapewne zwalczyły swoje ogniska wśród drobiu, szybko i bezpiecznie. Przeprowadzone były badania pracowników włączonych do operacji uboju i nie wykryto żadnych przypadków zakażenia ludzi. Sytuacja w innych krajach jest bardziej problematyczna.
WHO zdaje sobie sprawę z faktu, że rządy kilku krajów, w których wystąpiły groźne ogniska wśród drobiu, nie dysponują zasobami potrzebnymi do wprowadzenia środków ochronnych dla ubojowców lub wykonania bardzo szybkiego zniszczenia hodowli drobiu. W niektórych z tych krajów praktyka hodowania drobiu w obejściach gospodarstw na oddalonych od miast obszarach wiejskich, która może być nieuwzględniona w rejestrach prowadzony przez władze rolne, jeszcze bardziej komplikuje szybką i systematyczną eliminację rezerwuaru zwierzęcego. WHO, FAO i OIE wydały wspólnie naglący apel do społeczności międzynarodowej, aby ta szybko udostępniła odpowiednie zasoby i inne formy wsparcia w interesie ochrony międzynarodowego zdrowia publicznego.
Oprócz H5N1 także dwa inne wirusy ptasiej grypy spowodowały zachorowania ludzi, jednak ogniska te nie były tak ciężkie, jak te, które wywołał szczep H5N1. H5N2, który nie jest szczepem o wysokiej zjadliwości dla ptaków, był przyczyną 2 przypadków o łagodnym przebiegu, które wystąpiły u dzieci w Hong Kongu w 1999r. i u 1 dziecka w połowie grudnia 2003r., także w Hong Kongu. Wybuch influenzy ptaków wywołanej przez H7N7, szczep o wysokiej zjadliwości, który zaczął się w lutym 2003r. w Holandii, stał się powodem zgonu weterynarza w wyniku ostrego zespołu niewydolności oddechowej dwa miesiące później, a także zachorowań o łagodnym przebiegu u 89 pracowników zatrudnionych przy drobiu oraz u rodzin tych pracowników.
Obecnie dostępne szczepionki nie chronią ludzi przed chorobą wywołaną przez szczep H5N1. WHO pilnie współpracuje z laboratoriami należącymi do Światowej Sieci Nadzoru Epidemiologicznego nad Grypą w celu wyodrębnienia prototypowego wirusa H5N1 do wykorzystania przez wiodących producentów szczepionek.
Dostępny prototypowy wirus szczepionkowy wyodrębniony przy wykorzystaniu szczepu H5N1 z 2003 r., który spowodował 2 zachorowania ludzi w Hong Kongu, nie może być użyty do przyspieszenia powstania szczepionki. Wstępna analiza wirusa z 2004r. przeprowadzona w laboratoriach sieci WHO, wykazuje, że wirus uległ znaczącej mutacji.
W celu zapobiegania i leczenia można zastosować leki należące do dwóch klas. Są to inhibitory M2 (amantadyna i rimantadyna) oraz inhibitory neuraminidazy (oseltamivir i zanimivir). Leki te są zarejestrowane w niektórych krajach dla potrzeb zapobiegania grypie i jej leczenia u ludzi i są uznawane za skuteczne niezależnie od szczepu wywołującego chorobę.
Jednak wstępna analiza wirusów izolowanych od osób ostatnio zmarłych w Wietnamie wykazuje, że wirusy te wykazują oporność na inhibitory M2. Dalsze badania są w toku i mają na celu potwierdzić oporność na amantadynę. Laboratoria sieci prowadzą także badania w kierunku potwierdzenia skuteczności inhibitorów neuraminidazy przeciw obecnym szczepom H5N1.
Obecnie dostępne szczepionki są przydatne do zapobieżenia pandemii grypy w bardzo w sposób precyzyjnie ukierunkowany: podanie ich grupom wysokiego ryzyka, takim jak osoby zatrudnione przy uboju drobiu, chroni te osoby przed krążącymi wirusami grypy człowieka i w ten sposób ogranicza możliwość  pojawienia się niebezpiecznej sytuacji, w której ludzie o wysokim ryzyku ekspozycji na wirus ptasi, mogą ulec w tym samym czasie zakażeniu wirusem ptasim i ludzkim. Tego rodzaju podwójne zakażenie stwarza wirusom ptasim i ludzkim okazję do wymiany genów z możliwością powstania nowego podtypu wirusa grypy o pandemicznym potencjale.
Z tych powodów WHO wydała zalecenia w sprawie szczepień - przy wykorzystaniu obecnej trójwalentnej szczepionki grypowej - dla grup uznanych za grupy wysokiego ryzyka ekspozycji w krajach, w których występują ogniska influenzy ptaków H5N1 o wysokiej zjadliwości wśród drobiu.”
W uzupełnieniu powyższego materiału opublikowanego w tygodniku WHO - Weekly Epidemiological Record - Relevé épidémiologique hebdomadaire z 20. lutego 2004r. należy dodać, że:
• W Japonii 17.lutego 2004r. zarejestrowano drugie ognisko H5N1 wśród drobiu na południowej wyspie Kyushu, po drugiej stronie wąskiego pasma wody oddzielającego hodowlę od miejsca wystąpienia pierwszego ogniska w prefekturze Yamaguchi na Honshu
• W Tajlandii 20. lutego 2004 r. wirusolog WHO dr Prasert Thongcharoen poinformował o wykryciu wirusa H5N1  w próbkach pobranych od 3 padłych kotów domowych i u tygrysa białego z ogrodu zoologicznego Khao Khiew w prowincji Chonburi w pobliżu Bangkoku. Tygrys ozdrowiał po chorobie, która wcześniej zabiła przebywającego w tym samym zoo leoparda. Zachorowania kotów domowych, pozostających zazwyczaj w bardzo bliskim kontakcie z ludźmi, ekspert uznał za niezwykle niebezpieczne i zaapelował o unikanie bezpośredniego kontaktu z kotami, jeżeli w pobliżu znajduje się hodowla drobiu. Inny ekspert podkreślił, że wobec przepasażowania wirusa przez jednego ssaka narasta zagrożenia transmisją H5N1na inne ssaki łącznie z ludźmi.
• W Tajlandii 20. lutego 2004r. ogłoszono 4 nowe ogniska influenzy ptaków H5N1, wcześniej poinformowano o nawrocie zakażeń w 14 lokalizacjach w 9 prowincjach, które wystąpiły na kilka dni przed planowanym powiadomieniem o zakończeniu kryzysu
• W Chinach 21. lutego 2004r. poinformowano o pojawieniu się 2 dalszych ognisk, które łącznie z poprzednimi dają sumę 48 potwierdzonych ognisk w 16 regionach; pomimo szybkiego szerzenia się zarazy wśród drobiu i poddania ubojowi 1,2 mln sztuk kurczaków, gęsi i kaczek (z wypłatą odszkodowań hodowcom) dotychczas nie zgłoszono przypadków zachorowań ludzi.
• Z Holandii 21. lutego 2004r. w magazynie The Lancet pojawił się obszerny artykuł zawierający wyniki szczegółowej analizy epidemiologicznej wybuchu grypy H7N7 o wysokiej zjadliwości z lutego 2003r., która objęła wszystkich pracowników hodowli drobiu wraz z ich rodzinami i wykazała niespodziewanie wysoki odsetek zakażeń ludzi od ptaków, a w 3 przypadkach transmisję z człowieka na człowieka; badacze oszacowali liczbę osób eksponowanych na kontakt  z drobiem zakażonym szczepem A/H7 w Holandii na 4 500, z czego 12,3% zgłosiło dolegliwości, u 7,8% wykryto zapalenie spojówek, a objawy grypopodobne stwierdzono u 2%; oprócz szczepień osoby eksponowane na zakażenie otrzymały profilaktycznie oseltamivir (Roche Diagnostics, Mannheim, Niemcy) w dawce dziennej 75 mg.
• Szczególnej uwagi wymaga obserwacja ptaków dziko żyjących; ogłoszone 14. lutego 2004r. znalezienie w Norwegii padłej dzikiej kaczki, która była pierwszym znanym w tym kraju przypadkiem influenzy ptaków, dało okazję do nagłośnienia wyników dużych badań z lat 1999 – 2000 ptaków wędrownych i domowych w Europie Północnej wykazujących, że 1% próbek wykazał wynik dodatni dla grypy A w teście odwrotnej transkrypcji sprzężonej z łańcuchową reakcją polimerazową (reverse transcription – polymerase chain raction – RT-PCR), z czego z połowy można było w zalężonych jajach kurzych izolować wirus grypy A reprezentujący podtypy hemaglutyninowe 1 - 7, 10, 11, 13 i nieidentyfikowalne HA oraz neuraminidazowe 1 - 8. 

Do 20. lutego 2004r. do WHO zgłoszono z Tajlandii 9 zachorowań, tym 7 zgonów, a z Wietnamu 22 zachorowania, w tym 15 zgonów.  Są to przypadki potwierdzone laboratoryjnie. Władze tajskie prowadzą dochodzenie dotyczące 147 zgłoszeń pacjentów hospitalizowanych z podejrzanymi objawami. 
Definicja WHO przypadku potwierdzonego
Potwierdzonym przypadkiem zakażenia grypą A/H5 jest osoba, żyjąca lub zmarła, u której badanie laboratoryjne wykazuje co najmniej jedno z następujących:
• dodatni wynik hodowli wirusowej w kierunku grypy A/H5
• dodatni wynik łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR) w kierunku grypy A/H5
• dodatni wynik badania immunofluorescencyjnego (IFA) na obecność antygenu H5 z zastosowaniem przeciwciał monoklinalnych
• 4-krotny wzrost miana przeciwciał swoistych dla H5 w parach próbek surowicy

Aby jednak mogło dojść do podejrzenia, bądź rozpoznania zakażeń A/H5 u ludzi, niezbędne jest postępowanie zgodne z zaleceniami WHO z 6. lutego 2004r.:

1. Na obszarach, na których wirusy grypy A/H5 były zidentyfikowane jako przyczyna choroby u ludzi lub zwierząt po 1. października 2003r., decyzja co do podjęcia badań w kierunku wirusów grypy A/H5 powinna być wynikiem oceny ryzyka odnoszącej się do określonego przypadku i uwzględniającej następujące czynniki:
• manifestacja kliniczna, włącznie ze zgonem w następstwie niewyjaśnionej ostrej choroby układu oddechowego
• wielkość zgłoszonych ognisk HPAI wśród okolicznych zwierząt 
• w okresie 7 dni poprzedzających wystąpienie objawów zbliżenie (na odległość dotknięcia lub rozmowy) z osobą z niewyjaśnioną ostrą chorobą układu oddechowego, która później zmarła w następstwie tej choroby
• wynik dodatni badania laboratoryjnego w kierunku grypy A
Uwaga: dochodzenia laboratoryjne w kierunku grypy A/H5 mogą być podejmowane również w ramach ukierunkowanych badań epidemiologicznych. Wykryte w tych okolicznościach przypadki potwierdzone laboratoryjnie także należy zgłaszać, niezależnie od ich manifestacji klinicznej.
2. Na obszarach, na których wirusy grypy A/H5 nie były zidentyfikowane jako przyczyna choroby u ludzi lub zwierząt po 1. października 2003r., decyzja co do podjęcia badań w kierunku wirusów grypy A/H5 powinna być wynikiem oceny ryzyka uwzględniającej zarówno geograficzną bliskość obszarów, skąd pochodzą zgłoszenia ognisk HPAI wśród zwierząt, jak i następujące czynniki odnoszące się do określonego przypadku:
• manifestacja kliniczna, włącznie ze zgonem w następstwie niewyjaśnionej ostrej choroby układu oddechowego
• narażenie zawodowe?
• zamieszkanie w okolicy, w której szerzą się plotki o padnięciach drobiu??
• w okresie 7 dni poprzedzających wystąpienie objawów kontakt (na odległość dotknięcia lub rozmowy) z osobą z niewyjaśnioną ostrą chorobą układu oddechowego, która później zmarła w następstwie tej choroby
• w okresie 7 dni poprzedzających wystąpienie objawów podróż do jednego z obszarów, skąd pochodzą zgłoszenia ognisk HPAI wśród zwierząt ORAZ co najmniej jedno z następujących:

·  zbliżenie (na odległość najwyżej 1 metra) do żywego lub nieżywego drobiu, ptaków dziko żyjących albo świń, w każdej z możliwych sytuacji 

·  narażenie na środowisko, w którym w okresie poprzedzających 6 tygodni przebywał lub był przetrzymywany drób lub trzoda chlewna

·  zbliżenie (na odległość dotknięcia lub rozmowy) z potwierdzonym przypadkiem zakażenia człowieka grypą A/H5 

·  w okresie 7 dni poprzedzających wystąpienie objawów zbliżenie (na odległość dotknięcia lub rozmowy) z osobą z niewyjaśnioną ostrą chorobą układu oddechowego, która później zmarła w następstwie tej choroby

·  wynik dodatni badania laboratoryjnego w kierunku grypy A
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem w przypadku podejrzenia zakażenia lub zachorowania na grypę  lub rozpoznania grypy lekarz lub felczer ma obowiązek zgłoszenia tego faktu, w ciągu 24 godzin, właściwemu ze względu na  miejsce zachorowania powiatowemu inspektorowi sanitarnemu. Gdyby obecne władze w zamian za pozorowaną walkę z zagrożeniami urojonymi lub sprowokowanymi, udostępniły podatnikom diagnostykę wirusologiczną, pomocą mogłaby tu służyć przyjęta w Unii Europejskiej definicja przypadku grypy:
Opis kliniczny
Kliniczny obraz odpowiadający grypie, np. nagłe wystąpienie choroby, kaszel, gorączka, ból głowy.
Laboratoryjne kryteria rozpoznania
- wykrycie antygenu grypy lub RNA specyficznego dla wirusa grypy.
- wyizolowanie wirusa grypy.
- wykazanie odpowiedzi w postaci przeciwciał specyficznych dla wirusa grypy A lub B.
Klasyfikacja przypadków
Podejrzany: Obraz kliniczny odpowiadający grypie powiązany epidemiologicznie
Potwierdzony: Przypadek kliniczny potwierdzony laboratoryjnie.

Poniższe tabelaryczne zestawienie zachorowań na grypę zgłoszonych od 1. stycznia 2000r. do 15. lutego 2004r. wyróżnia terminy decydujące o rozwoju epidemii grypy w kolejnych latach pięciolecia i postawia puste rubryki do wypełnienia drżącą z emocji ręką. 
 
 

Aktualizacja na stronach internetowych domeny halat.pl: http://www.halat.pl/ i pochodnych.

Literatura:
1. WHO Press release: Unprecedented spread of avian influenza requires broad collaboration, 27 stycznia 2004r.;
2. Jeremy Laurance: “Expert warns Government to stockpile anti-viral drugs to halt avian flu pandemic”, The Independent, 24. stycznia 2004; 
3. Pisma Głównego Lekarza Weterynarii: GIWz.II-410/…/2004; 
4. Avian influenza frequently asked questions - La grippe aviaire: foire aux questions: Weekly Epidemiological Record - Relevé épidémiologique hebdomadaire z 20. lutego 2004r., 2004, 79, 77–83, 
5. WHO guidelines for global surveillance of influenza A/H5 z 6. lutego 2004r.
6. Marion Koopmans, Berry Wilbrink, Marina Conyn, Gerard Natrop, Hans van der Nat, Harry Vennema, Adam Meijer, Jim van Steenbergen, Ron Fouchier, Albert Osterhaus, Arnold Bosman: Transmission of H7N7 avian influenza A virus to human beings during a large outbreak in commercial poultry farms in the Netherlands, The Lancet Volume 363, Number 9409 z 21. lutego 2001r.
7. Fouchier RAM, Olsen B, Bestebroer TM, Herfst S, van der Kemp L, Rimmelzwaan GF, Osterhaus ADME; Influenza A virus surveillance in wild birds in northern Europe in 1999 and 2000. Avian Diseases 2003;47:857-860
8. Decyzja komisji z 19 marca 2002r. ustalająca definicje przypadków w celu zgłaszania chorób zakaźnych do sieci Wspólnoty na podstawie Decyzji No 2119/98/EC Parlamentu i Rady Europejskiej C(2002) 1043) ( 2002/253/EC );
9. Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne i zatruciach związkami chemicznymi zgłoszonych  do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Ilustracje: 
1. Zamiany krwotoczne w przebiegu influenzy ptaków (wg FAO)
a) tchawicy ptaka:

 b) jelit ptaka

 

 2. Ogniska influenzy ptaków wśród drobiu i zachorowania ludzi w Azji 
(materiał Komisji Europejskiej z 20. lutego 2004r)
pod nazwą kraju podano datę pierwszego zgłoszenia

Felieton opublikowany w miesięczniku "Krakowski Przewodnik Konsumenta" 
(cykl  ZDROWY POLAK)
październik 2005 

Tatar z ptasiego móżdżku

Rządy pogrobowców PRL po raz kolejny kończą się kompromitacją osób odpowiedzialnych za wykonanie najważniejszej funkcji każdego państwa, którą jest ochrona zdrowia i życia obywateli. W roku 1997 władze nie potrafiły sobie poradzić z zagrożeniami niesionymi przez Wielką Powódź. W 2005 zagrożenie dla ludzi, zwierząt i gospodarki nadciąga z powietrza. Ostrzeżenia przed katastrofalnymi skutkami panzoocji i  pandemii grypy nasiliły się wiosną ub. r. (vide mój artykuł „Mutant wirusa grypy – bezprecedensowe zagrożenie dla świata” opublikowany 30. kwietnia 2004r. w kwartalniku dla lekarzy „ALERGIA”, 2004, Nr 1/19 i dostępny w internecie na stronie http://www.halat.pl/grypa.html). Obecnie poważne zaniepokojenie słychać w wypowiedziach oficjeli wszystkich krajów. Wszystkich z wyjątkiem Polski. Owszem, w związku z dużym zainteresowaniem mediów w 14. października b. r minister zdrowia pan Marek Balicki zorganizował dziennikarzom briefing, aby poinformować opinię publiczną, że szczepionki przeciw zwykłej ludzkiej grypie wprawdzie obecnie nie ma, ale wkrótce już będzie, co należy rozumieć, że rządy panów Leszka Millera i pana Marka Belki zrobiły wszystko należało, a ewentualne niepowodzenia świetnie przygotowanej akcji przeciwepidemicznej należy przypisać nieudolności władzy wyłonionej po wyborach. Zresztą, jak oświadczył do kamery TELEWIZJI TRWAM zastępca głównego inspektora sanitarnego, pan Marek Ludwik Grabowski, problem ptasiej grypy Polaków nie dotyczy, bo chodzi tu o różnicę kultur. W Azji ludzie zapadają na ptasią grypę dlatego, że jedzą surowy drób. W naszej kulturze ta tradycja nie występuje  i u nas zagrożenia ludzi ptasią grypą nie ma. Panu doktorowi Markowi Grabowskiemu trzeba życzyć dalszych sukcesów w dziedzinie epidemiologii. Za swoje odkrycie może dostać nawet nagrodę Nobla i zaskarbić sobie trwałą wdzięczność polityków unikających jak ognia wydatków z własnego budżetu na prewencję i profilaktykę. Całe przy tym szczęście, że jako kandydat Samoobrony odpadł w wyborach do sejmu, gdyż mógłby nie mieć czasu na sprawdzanie czy wystarczy ludziom powiedzieć, aby nie jedli kur, kaczek i gęsi na surowo a problem ptasiej grypy rozwiąże się sam. Póki co Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Konsumentów szuka potwierdzenia tej rewolucyjnej tezy w ambasadach krajów azjatyckich walczących z ptasią grypą wśród ludzi i zwierząt.

Interesująca jest ewolucja poglądów na stan spraw w Polsce samego głównego inspektora sanitarnego, gen. Andrzeja Trybusza. W połowie października 2005r. na pytanie dziennikarza „Czy laboratoria w Polsce są zdolne wykryć wirus ptasiej grypy?” odpowiada: „Laboratoria wirusologiczne przy stacjach sanitarno-epidemiologicznych badają próbki pobrane przez lekarzy od chorych wykazujących objawy grypy. W przypadku wyizolowania wirusa grypy próbki są przesyłane do Krajowego Ośrodka ds. Grypy przy Państwowym Zakładzie Higieny. Tam specjaliści są w stanie orzec, czy zakażenie spowodował ludzki, czy też ptasi wirus.” W tym samym dniu na łamach innej gazety „dr Tomasz Szkoda, kierownik pracowni Wirusów Zakażeń Oddechowych w Państwowym Zakładzie Higieny (PZH) w Warszawie, pytany, czy powinniśmy się bać ptasiej grypy, mówi krótko: - Tak. A wszystko przez to, że jego zdaniem Polska na wystąpienie ptasiej grypy nie jest przygotowana. Procedury postępowania w przypadku ptasiej grypy są w naszym kraju tylko na papierze. Poza tym nie ma specjalistycznych laboratoriów, w których można by chorych diagnozować - przekonuje.”

Jeszcze 10. sierpnia 2005r. w artykule p. t. „Bezradni wobec ataku wirusów” ŻYCIE WARSZAWY ostrzegało: „W Polsce nie ma ośrodka badań zabójczych drobnoustrojów. Nie jesteśmy przygotowani na biologiczny atak terrorystyczny ani na epidemię śmiertelnej choroby. Polska nie ma laboratorium, które może bezpiecznie pracować nad badaniem zabójczych wirusów. – Taka placówka jest nam bezwzględnie potrzebna do badań nad wirusami chorób wysokiego ryzyka, np. dżumy, ospy czy gorączki krwotocznej. Obecnie w   takich przypadkach musimy korzystać z pomocy laboratorium w Hamburgu – twierdzi główny inspektor sanitarny Andrzej Trybusz.  Teraz temat jest szczególnie aktualny. W Azji szaleje epidemia ptasiej grypy. Istnieje ryzyko, że w każdej chwili może przedostać się do Europy. Badania nad tym niebezpiecznym wirusem również trzeba prowadzić w specjalistycznych warunkach. Polska nie ma takich możliwości.” (...)  Jedyną placówką, która mogłaby badać tego typu wirusy, jest Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych w Puławach. (…) Możliwości możliwościami, ale badań prowadzić nie można. Powód? Ośrodek nie posiada wymaganej najwyższej, czwartej klasy bezpieczeństwa. Placówce brakuje między innymi odpowiednich filtrów powietrza, gazoszczelnych kombinezonów dla naukowców oraz specjalnego systemu oczyszczania ścieków. Wszystko to jest potrzebne, aby zapewnić ochronę pracownikom i zminimalizować ryzyko wywleczenia zarazy poza laboratorium.– Brak czwartej klasy bezpieczeństwa oznacza, że nie możemy prowadzić badań nad takimi wirusami, jak np. Ebola czy Marburg. Nawet wirus ptasiej grypy, jako śmiertelny dla człowieka, powinien być badany w ośrodku zapewniającym najwyższy poziom ochrony – twierdzi prof. Michał Bartoszcze, szef Ośrodka Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych. Na wyposażenie w sprzęt zapewniający najwyższy poziom bezpieczeństwa ośrodkowi w Puławach potrzeba ok. 30 milionów zł.”

Ostatecznie pieniądze znalazły się w kieszeniach przeciwników politycznych grupy oddającej władzę. Pod słusznym tytułem  „Pierwsze ofiary ptasiej grypy” SUPER EXPRESS z 13. października 2005r. informuje: „300 mln zł na zwalczanie ptasiej grypy! Posłowie zaakceptowali wczoraj pomysły Ministerstwa Finansów. Zgodzili się na utworzenie specjalnej rezerwy w budżecie na zwalczanie tej choroby. Główny inspektor sanitarny Andrzej Trybusz (55 l.) powiedział "Super Expressowi", że do końca października pracownie wirusologiczne sanepidu dostaną dodatkowy sprzęt, zaś Krajowy Ośrodek ds. Grypy - testy wykrywające groźnego wirusa.  (…) Aby utworzyć rezerwę na "czarną godzinę", trzeba było zabrać pieniądze m.in. na budowę warszawskiego metra. Jednogłośnie zgodzili się na to wczoraj posłowie z Komisji Finansów Publicznych: 100 milionów zł metro warszawskie, 50 milionów zł rozwój wsi, 50 milionów zł most w Płocku,  80 milionów zł górnicy i hutnicy.”

dr Zbigniew Hałat, lekarz specjalista epidemiolog
Prezes Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów
http://www.halat.pl/stowarzyszenie.html

Dr Zbigniew Hałat jest lekarzem medycyny specjalistą epidemiologiem, redaktorem naczelnym czasopisma ruchu ochrony  zdrowia “Zagrożenia zdrowia w Polsce”, prezesem Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów i założycielem Instytutu Wody. Na początku lat 90. w trzech rządach pełnił funkcję zastępcy ministra zdrowia ds. sanitarno-epidemiologicznych i głównego inspektora sanitarnego.

"Nasz Dziennik", 13. sierpnia 2005

Nadchodzi grypa

Z dr. Zbigniewem Hałatem, lekarzem epidemiologiem, rozmawia Marek Garbacz

Ptasia grypa jest już w Rosji i Kazachstanie. Czy Polska jest przygotowana na ewentualny atak tej choroby? 
- Oczywiście istnieją szczepionki dla drobiu. Szczepi cała Azja i wolno je stosować w krajach Unii. Tymczasem w uzupełnieniu wypowiedzi głównego lekarza weterynarii dla programu TVP1 Agrobiznes 11 sierpnia br. poinformowano opinię publiczną, że "na ptasią grypę nie ma szczepionek". To dowód, że weterynaria nie przygotowała się do ewentualnego opanowania ognisk ptasiej grypy w naszym kraju. A szczepią np. Włosi, bo unijne przepisy dopuszczają takie procedury. Szczepienia to nie jest najbardziej kochana broń przez wirusologów. Nie wszystkie szczepione zwierzęta uodparniają się, w związku z tym wirus może mutować i uzjadliwiać się, może na to nałożyć się wymiana genów z dzikiego wirusa. Dlatego szczepienia odbywają się za zezwoleniami, z podjęciem odpowiednich restrykcji. Nawet w UE tłumaczy się, że wybijanie całych stad zwierząt jest nieetyczne w sytuacji, gdy można je zabezpieczyć. Włosi z tego korzystają, szczepią i sprzedają produkty drobiowe ze szczepionych hodowli. Używanie szczepionek w sytuacji naszego kraju jest słuszne, gdyż wielu ludzi żyje w Polsce z hodowli drobiu. Dlatego stwierdzenie, że "na ptasią grypę nie ma szczepionek", jest bulwersujące. Jeżeli w Polsce pojawi się sytuacja kryzysowa, to naprawdę będzie z tego powodu nieszczęście gospodarcze. 

A jak się ma sprawa przenoszenia ptasiej grypy przez ptactwo wędrowne? 
- Ta droga "globalizacji" wirusa ptasiej grypy wcale nie jest bajką. Głównie sokoły są tymi ptakami, które mogą przenosić wirusy na dalekich przestrzeniach i "bombardować" zawierającymi je odchodami odległe lokalizacje. Ptactwo wędrowne może mieć z tego powodu kłopoty. Na przykład w Wietnamie masowo wybijano bociany. 

Co zatem powinien uczynić główny lekarz weterynarii i podległe mu służby?
- Pierwsze działania, jakie powinni podjąć, to wykorzystać dyrektywę z 1992 roku i rozstrzygnięcie Komisji Europejskiej z kwietnia br. w tej sprawie. Czyli wystąpić do KE o zezwolenie na szczepienie drobiu w sytuacji ogniska ptasiej grypy. Przecież w każdej chwili na rozlewiskach Biebrzy czy Baryczy może wylądować jakiś ptak i rzeczywiście może dojść do powstania lokalnego ogniska. Na taki sygnał należy podjąć szczepienia co najmniej w otoczeniu strefy, w której będzie konieczne wybicie drobiu. Oczywiście jest to kosztowne, ale jeśli się tego nie uczyni, to te ptaki mogą wyzdychać i stać się rozsadnikiem jeszcze większych nieszczęść. Do tego w nadchodzącym sezonie grypowym u ludzi może jeszcze dojść do największego nieszczęścia, które powoduje, że szyje pod topór kładą wszystkie kury i kaczki w Azji Południowo-Wschodniej, a mianowicie do wymiany materiału genetycznego między ludzkim i ptasim wirusem grypy. Trzeba pamiętać, że umiera połowa spośród chorych ludzi zakażonych wirusem ptasiej grypy. Czyli ten zarazek grozi bardzo wysoką śmiertelnością wśród ludzi, tylko że nie przenosi się on z człowieka na człowieka. Jeśli dojdzie do wymiany materiału genetycznego między wirusem grypy ludzkim i ptasim, to powstanie mutant, który będzie szalał w populacji ludzkiej i zbierał śmiertelne żniwo. Przewidywana epidemia jest nie do opanowania zwykłymi środkami. W ciągu tygodnia od ujawnienia ogniska liczącego 30 osób zakażonych należy objąć 20 tysięcy osób z kontaktu (nawet przypadkowego, np. w autobusie) dziesięciodniowym leczeniem profilaktycznym lekiem przeciwwirusowym. Bogate kraje skupują ten lek dla swoich obywateli, Światowa Organizacja Zdrowia zabiega o natychmiastowe udostępnianie 30 milionów tabletek do opanowania jednego ogniska. 
Dlatego jeszcze raz podkreślam, że materiał TVP1 z wystąpieniem głównego lekarza weterynarii przeraził mnie, bo zawierał "komunikaty", które pokazywały zupełną bezradność i brak konkretnego planu działania. Problem narasta od kilku lat. 

Czy są w Polsce odpowiednie ośrodki, urządzenia laboratoryjne, które wspomogą w działaniach odpowiednie służby w razie zagrożenia?
- Niedawno był w prasie artykuł "zabezpieczający" tyły. Wypowiadał się główny inspektor sanitarny gen. Andrzej Trybusz. Okazuje się, że po niemal czterech latach pełnienia władzy przez SLD nie jesteśmy przygotowani na biologiczny atak terrorystyczny ani na epidemię śmiertelnej choroby. Profesor Michał Bartoszcze, szef Ośrodka Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych, potrzebuje 30 milionów złotych, aby móc w Polsce badać wirusa ptasiej grypy. A przecież rząd Millera już na samym początku swojej zawrotnej kariery wyłożył duże pieniądze na specjalistyczną diagnostykę zagrożeń biologicznych. Gdzie one są? W Afganistanie? A ile laboratoriów niezbędnych dla ochrony życia ludzi i zwierząt gospodarczych można byłoby wyposażyć za pieniądze, które według ustaleń sejmowych komisji śledczych zostały ukradzione polskim podatnikom? Gdzie jest Najwyższa Izba Kontroli? Kto w naszym kraju ustala priorytety działania w sprawach decydujących o życiu Narodu? 

Dziękuję za rozmowę. 

"Nasz  Dziennik", 19. sierpnia 2005r.

Ptasia grypa niespodziewanie szybko zbliża się do krajów europejskich i może na dłuższy czas stać się przyczyną zawirowań w gospodarce rolno-spożywczej Unii Europejskiej. O podzielenie się opiniami na temat istoty ptasiej grypy, pojmowanej jako epidemia wśród ptactwa wolnego i domowego, administracyjnych sposobach przeciwdziałania skutkom tej choroby, tak w Polsce, jak i innych krajach UE, oraz wymiarze epidemiologicznym ptasiej grypy dotykającym populacji ludzkiej poprosiliśmy dr. Zbigniewa Hałata, epidemiologa, byłego wiceministra zdrowia.

Bronić się trzeba natychmiast

Według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia z 6 lutego 2004 r. przedstawionych w moim artykule "Mutant wirusa grypy - bezprecedensowe zagrożenie dla świata" opublikowanym w kwartalniku dla lekarzy "Alergia" nr 1/19 z 2004 r. (jest dostępny w internecie na stronie http://www.halat.pl/grypa.html) wirus ginie w temperaturze 56 st. C w ciągu 3 godzin lub 60 st. C w ciągu 30 minut oraz pod wpływem popularnych środków dezynfekcyjnych, takich jak formalina i preparaty jodu. Wirus może przetrwać w chłodnych temperaturach w zanieczyszczonym nawozie przez co najmniej 3 miesiące. W wodzie może on przeżyć do
4 dni w temperaturze 22 st. C i ponad 30 dni przy 0 st. C. W przypadku szczepów o wysokiej jadowitości badania wykazały, że pojedynczy gram zanieczyszczonego nawozu może zawierać wystarczającą ilość wirusa, aby zarazić 1 milion ptaków.
Ograniczenia przewozu żywych ptaków, tak w granicach poszczególnych państw, jak i w obrocie międzynarodowym, są kolejnym ważnym sposobem walki z chorobą. Choroba z dużą łatwością przenosi się z hodowli na hodowlę. Nośnikiem są odchody, zanieczyszczone nimi: pył, gleba, sprzęty, pojazdy, pasze, klatki, ubrania, w szczególności buty, a także powierzchnia ciała gryzoni (i według pewnych doniesień także pcheł) spełniających w tym przypadku rolę wektorów mechanicznych.
Odchody zakażonych ptaków dzikich mogą wprowadzić wirus zarówno do hodowli przemysłowej, jak i stadka drobiu trzymanego na podwórku. Ryzyko przeniesienia zakażenia z ptaków dziko żyjących na ptaki domowe jest największe, gdy te ostatnie przebywają na otwartym powietrzu i korzystają z wody wspólnie z ptakami dzikimi bądź pojone są wodą zanieczyszczoną odchodami dziko żyjących nosicieli. Z terytorium jednego państwa do drugiego choroba może być przeniesiona w wyniku międzynarodowego obrotu żywym drobiem. Ptaki wędrowne, w tym dziko żyjące ptactwo wodne, morskie i nabrzeżne, mogą przenosić zakażenie na duże odległości i w przeszłości wiązano je z międzynarodowym szerzeniem się HPAI. Wędrowne ptaki wodne - przede wszystkim dzikie kaczki - są naturalnym rezerwuarem wirusów influenzy ptaków, a przy tym są najbardziej oporne na zakażenie. Mogą przenosić wirusy na wielkie odległości, wydalać je z odchodami, a mimo to manifestować lekkie i krótkotrwałe objawy chorobowe. Jednak kaczki domowe są podatne na śmiertelne zakażenie, tak samo jak indyki, gęsi i kilka innych gatunków hodowanych w przemyśle lub na podwórkach.
Najważniejszym sposobem zwalczania choroby wśród ptactwa jest szybkie niszczenie stad poprzez ubój wszystkich ptaków zakażonych lub narażonych na zakażenie, właściwa utylizacja zwłok, kwarantanna i rygorystyczna dezynfekcja gospodarstw.

Ptasia grypa w Unii Europejskiej

W ostatnich pięciu latach w UE duże ogniska wysoce zjadliwej grypy ptaków wystąpiły we Włoszech (lata 1999-2000) i w Holandii, wskutek czego doszło do rozprzestrzenienia wtórnego do Belgii i Niemiec (2003 r.). Ogniska te były druzgocące w skutkach dla sektora drobiarskiego i wywarły wpływ na całe społeczeństwo - w szczególności w Holandii, gdzie wystąpiło kilka śmiertelnych przypadków choroby wśród ludzi. Stało się tak mimo drakońskich środków zwalczania choroby, jakie zastosowały państwa członkowskie, łącznie z masowym zabijaniem oraz niszczeniem drobiu i innego ptactwa na obszarach dotkniętych chorobą, które często wykraczały poza wymagania minimalne określone w dyrektywie 92/40/EWG.
Po poprzednich kryzysach związanych ze zdrowiem zwierząt w UE ogniska te wywołały falę dalszej krytyki w państwach członkowskich, wymierzonej przeciwko masowemu ubojowi zwierząt ze względu na dobrostan zwierząt, a także z powodów etycznych, społecznych, ekonomicznych i środowiskowych. Zastosowanie tego środka miało bardzo negatywny wpływ na opinię publiczną i wywołało znaczną krytykę, głównie w przypadku szczególnych kategorii ptactwa, takich jak gatunki lub rasy zagrożone czy zwierzęta domowe. Trybunał Obrachunkowy również często krytykował Komisję z powodu skutków ekonomicznych wynikających z masowego uboju dla budżetu Wspólnoty.
Powyższe uzasadnia rozstrzygnięcie Komisji Europejskiej z kwietnia 2005 r. pod nazwą "Wniosek dotyczący DYREKTYWY RADY w sprawie wspólnotowych środków zwalczania ptasiej grypy. Projekt wniosku dotyczącego DECYZJI RADY zmieniającej decyzję Rady 90/424/EWG w sprawie wydatków w dziedzinie weterynarii". Pod presją rozwoju sytuacji epizootiologicznej na świecie KE wprowadza nowe zasady szczepień ptaków.
Szczepienie przeciwko ptasiej grypie może być skutecznym środkiem uzupełniającym środki zwalczania choroby i pomóc w uniknięciu masowego zabijania i niszczenia drobiu i ptactwa. Aktualny stan wiedzy wskazuje, że szczepienie może być pomocne nie tylko w sytuacjach awaryjnych, lecz również przy zapobieganiu sytuacjom podwyższonego ryzyka dotyczącego przedostania się wirusów ptasiej grypy ze środowiska naturalnego lub z innych źródeł.
Państwa członkowskie mogą wprowadzić szczepienie interwencyjne drobiu lub innego ptactwa, kiedy wystąpiło ognisko i istnieje ryzyko rozprzestrzenienia się ptasiej grypy.
Państwa członkowskie mogą wprowadzić szczepienia ochronne drobiu lub innego ptactwa, jeśli uznają, że niektóre obszary na ich terytorium, niektóre cechy ich produkcji drobiu lub niektóre kategorie drobiu czy innego ptactwa są szczególnie zagrożone wprowadzeniem i rozprzestrzenieniem ptasiej grypy.
W moim przekonaniu, w związku z gwałtownie rozprzestrzeniającą się epizootią influency ptaków w sąsiadującej z Polską Federacji Rosyjskiej należy w naszym kraju natychmiast zastosować wszystkie dostępne środki ochrony ludzi i zwierząt przed mutantem wirusa grypy - bezprecedensowym zagrożeniem dla świata.
not. gama
 

"Nasz  Dziennik", 25 sierpnia 2005r. 

Ptasia grypa coraz bliżej Polski, UE boi się paniki
Lekceważą zagrożenie

Mimo uspokajających oświadczeń rosyjskich władz ptasia grypa nieuchronnie zbliża się do granic Polski. Z obawy przed zarażeniem Holandia wprowadziła zakaz wypuszczania drobiu z kurników. Mimo to władze UE przekonują, że ryzyko przeniesienia zarazy do Europy Zachodniej jest minimalne.
Rosyjskie władze tłumaczyły w poniedziałek, że nowe przypadki padnięcia dzikich ptaków z powodu epidemii zanotowano jedynie w regionie Tumenia. Zdaniem Moskwy, w innych syberyjskich regionach sytuacja się ustabilizowała i nie wykryto nowych ognisk choroby. W Rosji w związku z zagrożeniem wybito już 120 tys. sztuk drobiu.
Zagrożeniem przeniesienia ptasiej grypy do zachodniej Europy najbardziej przejęła się Holandia. Władze tego kraju wprowadziły zakaz wypuszczania drobiu na zewnątrz. Unia Europejska przekonuje jednak, zapewne z obawy przed wybuchem paniki, że ryzyko rozprzestrzenienia zarazy jest minimalne. W tym tygodniu w Brukseli mają się spotkać unijni eksperci, którzy omówią ten problem. Najprawdopodobniej jednak zostaną wprowadzone takie środki ostrożności jak w Holandii. Już obecnie Niemcy rozważają wprowadzenie podobnych ograniczeń w hodowli drobiu.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ostrzega, że istnieje niebezpieczeństwo, iż jesienią wirus dotrze do europejskiej części Rosji, a potem do sąsiednich krajów. WHO obawia się, że zmutuje się on z ludzką odmianą wirusa grypy, a wtedy mogłaby wybuchnąć pandemia (ogólnoświatowa epidemia), która mogłaby zabić nawet 50 mln ludzi. Na razie nie ma bowiem leku na taką nową chorobę.
JS

Dr Zbigniew Hałat, lekarz medycyny, specjalista epidemiolog:
Zgadzam się ze światowymi ekspertami, którzy twierdzą, że istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo zmutowania wirusa ptasiej grypy H1N1 i przeniesienia na człowieka. Wiadomo, że tyglem grypy jest Azja Południowo-Wschodnia, gdzie właściwie współegzystują ze sobą ludzie, drób i trzoda chlewna. Dochodzi tam bardzo często do wymiany materiału genetycznego pomiędzy wirusami grypy. Jednym z racjonalnych sposobów walki z tym zagrożeniem jest zgromadzenie rezerw leku przeciwgrypowego, który podaje się przez dziesięć dni. Jest to sposób w skali kraju szalenie drogi. Bardzo też obciąża organizm człowieka. Warto także dotknąć problemu utylizacji uśmierconego drobiu, jeśli tego będzie wymagać sytuacja. Według mojej wiedzy, Polska jest do tego zupełnie nieprzygotowana. Nie ma wyznaczonych spalarni ani miejsc składowania padłych zwierząt. Jeśli dojdzie u nas do rozwoju ogniska choroby, trzeba będzie wybić cały drób. Więc najbardziej realne byłoby chyba szczepienie. Należałoby też zebrać ekspertów z pokrewnych dziedzin i wspólnie zastanowić się nad tym zagrożeniem.
not. JS

"Nasz  Dziennik", 12. października 2005r. 

Trzeba podnosić odporność

Z dr. Zbigniewem Hałatem, epidemiologiem, rozmawia Artur Kowalski

Jakie jest prawdopodobieństwo przedostania się do Polski wirusa ptasiej grypy?
- Prawdopodobieństwo graniczy z pewnością. Nie ma najmniejszych powodów, aby podważać przekonania ornitologów, że takie międzylądowanie ptaków lecących do Polski znajduje się w delcie Dunaju. Jeżeli odkryty właśnie tam szczep grypy rozwinie się w najbardziej ryzykownym kierunku dla ludzi i dla zwierząt, to wtedy będziemy mieć do czynienia z wirusem H5N1, czyli ze szczepem grypy ptasiej, która na razie może się przenosić z ptactwa na ludzi, ale w każdej chwili może się zmutować i przenosić się z człowieka na człowieka.

Jak bardzo realne jest przeniesienie się wirusa ptasiej grypy z człowieka na człowieka?
- Wirus grypy jest takim wirusem, który najłatwiej się mutuje spośród wszystkich wirusów chorobotwórczych, które na dużą skalę zagrażają ludzkości. W związku z tym w każdej chwili może dojść do nowej mutacji. Mutacja może zajść w organizmie człowieka chorego na grypę ludzką, który jednocześnie ulegnie zarażeniu grypą ptasią. Wówczas dojdzie do wymiany materiału genetycznego wirusa grypy ptasiej z wirusem grypy ludzkiej. W konsekwencji grypa ludzka, która ma niską śmiertelność, od wirusa grypy ptasiej uzyska cechy wysokiej śmiertelności. Natomiast łatwo będzie się przenosić między ludźmi tak jak zwykła grypa, czego do tej pory nie ma w przypadku zwykłej grypy ptasiej.

W jaki sposób możemy się chronić przed chorobą czy choćby zminimalizować zagrożenie wystąpieniem ptasiej grypy?
- Jeżeli chodzi o hodowców drobiu, to trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że nawet małe stadko kur może zostać zaatakowane z powietrza. Dzikie ptaki, które są nosicielami wirusa, mogą zrzucać takie bombki biologiczne właściwie wszędzie. Zalecenie, żeby chować ptactwo pod dach, jest jednak na tyle słuszne, na ile przyniosłoby spodziewane skutki. Jeżeli ktoś chodzi po podwórku, to łatwo wniesie na butach do swojego kurnika odchody dzikiego ptaka zawierające szczepy grypy ptasiej. Należałoby przy wejściu do kurnika rozłożyć matę nasączoną środkiem wirusobójczym, ale trzeba by też zmieniać buty i odzież, zakładać hełm a to są przecież nierealne wymagania.

Co w takim razie pozostaje?
- Jedyne, co nas może ratować, to wyjście naprzeciw wymaganiom medycyny współczesnej - mianowicie podnoszenie odporności. Dobrze wiemy, że drób karmiony w masowych tuczarniach soją genetycznie zmodyfikowaną czy innymi mieszankami zawierającymi antybiotyki ma obniżoną odporność i w pierwszej kolejności może paść ofiarą każdego zarazka, z wirusem ptasiej grypy na czele. Drób żywiony naturalnie jest wielokrotnie bardziej odporny.

Jak długo jeszcze może trwać takie zagrożenie?
- Zdecydowanie w każdej chwili możemy oczekiwać kolejnej mutacji. Obecnie jak najbardziej wskazane jest szczepienie ochronne drobiu przeciwko temu wirusowi, który został rozpoznany, aczkolwiek działania te są już w znacznym stopniu spóźnione.

Dziękuję za rozmowę.
 

"Nasz Dziennik", 26.  października 2005r.

Spokojnie i bez paniki

Rozporządzenie ministra rolnictwa zakazujące trzymania drobiu na otwartej przestrzeni nie przez wszystkich hodowców jest przestrzegane. Wśród niektórych zagrożenie ptasią grypą wywołuje panikę, wskutek czego wiele osób poddaje się szczepieniu. Specjaliści, aby uspokoić przestraszonych, wyjaśniają, jakie jest ryzyko zakażenia wirusem H5N1.
- 15 października minister Pilarczyk wydał rozporządzenie, w którym nakazał szereg czynności stosowanych rutynowo we wszystkich krajach świata w celu ograniczania częstości występowania zakażeń wirusem influenzy o wysokiej zjadliwości - mówi kierownik Zakładu Chorób Ptaków z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej prof. Piotr Szeleszczuk ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. - Co do realizacji wymogów ministerstwa, to ten nakaz jest różnie stosowany, tak jak w życiu. Mamy w Polsce ok. 3,5 tys. ferm i te są zabezpieczone. Należy jednak podchodzić do całej sprawy bez histerii i w spokoju. Nawet jeśli to rozporządzenie nie będzie wykonywane w sposób dosłowny, to zapewne zwróci uwagę właścicieli, gdyby w jakimś momencie pojawiły się niepokojące objawy. Spostrzeżenie takich zjawisk może spowodować, że te osoby zgłoszą zaistniałą sytuację odpowiednim służbom - uspokaja kierownik Zakładu Chorób Ptaków.
Do najprostszych sposobów zabezpieczenia się przed ptasią grypą należą podstawowe czynności higieniczne. Specjaliści informują, że wirusy są bardzo wrażliwe na podstawowe środki higieniczne, dlatego przy użyciu mydła natychmiast giną. - Należy myć ręce po każdym kontakcie z drobiem, po wizycie nad wodą czy na łące - mówi epidemiolog dr Zbigniew Hałat. - Jeżeli natomiast zauważymy gdzieś padłe ptactwo, trzeba poinformować o tym odpowiednie służby, np. policję. Jeżeli jest się właścicielem kurnika, należy wykonać rozporządzenie ministra i pamiętać, aby po powrocie z podwórka czy ze szkoły nasze dzieci zawsze myły ręce. Najważniejszy jest zdrowy rozsądek i zachowanie podstawowych środków higieny, a nie lęk i popadanie w panikę - konkluduje dr Hałat.
Jak informuje prof. Szeleszczuk, ptasia grypa - influenza, może występować u ludzi albo u zwierząt i jest wywoływana przez różne wirusy. W 1997 r. pojawił się pewien rodzaj mutanta, wirusa, który ma pochodzenie ptasie i może przenosić się bezpośrednio na ludzi. - Do dziś jeszcze nikt nie udowodnił, że produkty drobiowe stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka - mówi prof. Szeleszczuk.
- Jeżeli produkty te są poddane rutynowej obróbce termicznej, takiej jak np. gotowanie, to już w temperaturze powyżej 70 stopni Celsjusza wirus ginie w przeciągu kilku sekund, natomiast temperatura 90 stopni Celsjusza zabija go natychmiast - wyjaśnia prof. Szeleszczuk. Zakażenie, jeśli występuje, to tylko u tych osób, które miały intensywny kontakt z chorym ptakiem, wydzielającym duże ilości wirusa H5N1.
W przypadku dzikiego ptactwa najbardziej narażony na działanie wirusa jest drób wodny, do którego zaliczamy wszelkiego rodzaju kaczki, gęsi, mewy czy bataliony. Ptaki te są specjalnie monitorowane i mogą stanowić grupę ryzyka. W sytuacji kontaktu z łabędziami parkowymi zastosowanie podstawowych zasad higieny jest zupełnie wystarczające. - Jeśli chodzi o gołębie, to stanowią one niewielkie zagrożenie, ponieważ w warunkach naturalnych nie chorują na ptasią grypę, dlatego też wybijanie tego typu ptaków czy próba ich niszczenia stwarza większe ryzyko z powodu innych możliwych zarazków. Pozostawienie ich w spokoju jest więc najlepszym rozwiązaniem - dodaje kierownik Zakładu Chorób Ptaków.
Nawet jeśli spotkamy się z informacją o możliwości zakupu zabezpieczenia przeciwko ptasiej grypie w jakiejś aptece, to musimy mieć świadomość, że jest to tylko zwykła szczepionka przeciwko tradycyjnej grypie. Zupełnie inną sprawą są szczepionki zakupione przez rząd dla leczenia chorych, którzy mogą zostać zakażeni wirusem. Są także dostępne leki, które powinny być przeznaczone dla specjalnej grupy ryzyka, np. dla myśliwych, hodowców drobiu czy też ludzi z racji zawodu mających kontakt z ptakami.
Jeśli w jakimś miejscu w Polsce wykryje się ptasią grypę, wtedy dojdzie do likwidacji całego stada, z którego pochodzi chore zwierzę, a następnie zostanie dokonana utylizacja w promieniu 3 km, aby stworzyć strefę wolną od wirusowego zagrożenia.
Magdalena M. Stawarska

"Nasz  Dziennik", 6. marca 2006r. 

Dr Zbigniew Hałat, epidemiolog:
Zwiększyło się zagrożenie H5N1. Wirus ten czasami przechodzi na ludzi, takie zagrożenie może potrwać w Europie co najmniej kilkanaście lat. Po zmieszaniu w organizmie człowieka materiału genetycznego ze zwykłą ludzką grypą wirus ten może wywołać pandemię grypy o zjadliwości ptasiej (zabija 50 procent ludzi zakażonych). Ponieważ opóźnia się okres zwykłej sezonowej epidemii grypy, to część populacji nieuodporniona na zwykłą sezonową grypę rośnie i to stwarza dodatkowe zagrożenie. Należy unikać zbliżania się do padłego ptactwa i dotykania go, wystrzegać się kontaktu z odchodami ptaków. Odległość bezpieczna to 1 metr - dotyczy to kontaktu ze zwierzęciem (uważajmy na zwierzęta osłabione), a także rozmowy z człowiekiem zakażonym wirusem. I nie wolno karmić ptaków. Zwłaszcza trzeba pilnować dzieci.
not. PPT

Jean-Baptiste Greuze: L'Oiseau mort
1770 - 1800, Musée du Louvre
Powstały w czasach krwawej rewolucji
rokokowy obraz przedstawia dziecko, 
które wzdraga się przed kontaktem 
z martwym ptakiem

W 2006r. w Turcji umierają dzieci, które
miały kontakt z wirusem ptasiej grypy, 
wśród nich Mehmet Ali Kocyigit, 14 lat

STOWARZYSZENIE
  OCHRONY
     ZDROWIA
       KONSUMENTÓW

ZAGROŻENIA ZDROWIA W POLSCE
CZASOPISMO RUCHU OCHRONY ZDROWIA
AKTUALIZOWANA WERSJA ELEKTRONICZNA

"ZAGROŻENIA ZDROWIA W POLSCE"