Felieton w Radio Maryja, 3. czerwca 2016

Szczęść Boże!

W nawiązaniu do felietonu sprzed dwóch tygodni dzisiaj przeczytam Państwu list otwarty do sekretarza stanu w ministerstwie zdrowia dr. Jarosława Pinkasa.

„Warszawa 2. czerwca 2016

Pan dr n. med. Jarosław Pinkas

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia

Szanowny Panie Ministrze!

Na zaproszenie pani prof. dr hab. n. med. Alicji Chybickiej, członkini sejmowego klubu Platformy Obywatelskiej, w połowie maja przybył Pan do Wrocławia, aby wziąć udział w spotkaniu studyjnym przedstawicieli Komisji Zdrowia Sejmu i Senatu RP oraz Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci.

Zamieszczona na stronie internetowej Senatu RP „Notatka z wyjazdowego posiedzenia zespołu - 16 maja 2016 r.” głosi między innymi, co następuje: „Wszyscy uczestnicy zgodnie stwierdzili, że problemem jest niski poziom rodzących się dzieci, co nie oznacza, że maleje liczba dzieci chorujących na raka czy inne choroby przewlekłe i rzadkie. (…) Wielkim sukcesem w profilaktyce leczenia dzieci jest wprowadzenie od 2017 roku do kalendarza szczepień szczepionki przeciwko pneumokokom.” Gazeta Wyborcza cytuje taką oto wypowiedź Pana Ministra „Przemyt niezdrowego jedzenia w tornistrach do szkoły musi się skończyć. Całkowity zakaz słodkich produktów był przesadą. Dlatego wprowadzimy ciasteczka, tzw. radziwiłłówki (od nazwiska ministra zdrowia), które będą mieć mniej cukru i soli”.

Obecnego na spotkaniu reportera dolnośląskiej rozgłośni Radio Wrocław jednak zaalarmował inny problem niż „niski poziom rodzących się dzieci”, czy „przemyt niezdrowego jedzenia w tornistrach do szkoły”, który „musi się skończyć”.

Otóż spotkanie miało charakter otwarty i mogli wziąć w nim udział państwo Młyńscy, których dziewięcioletniej córeczce nagle odebrał życie zatajony składnik środka spożywczego dopuszczonego do obrotu handlowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a tym samym dopuszczonego do obrotu na całym Europejskim Obszarze Gospodarczym (EU-28 + IS, LI, NO) z populacją 513 983 815 wg oszacowań na 1. stycznia 2015 r.

Pani Małgorzata Młyńska, płacząc z nieutulonego bólu po utracie dziecka, powiedziała do mikrofonu: „Jesteśmy zmęczeni ciągłym uciekaniem przed zagrożeniami, jakie czyhają na alergiczne dziecko, jakie czyhają na alergiczną rodzinę. Te emocje są ciągle świeże. Nie da się zapomnieć śmierci własnego dziecka. Nie chcemy, żeby ten dramat spotkał kogokolwiek.”

Transkrypt radiowej wypowiedzi Pana Ministra z 16. maja b.r. jest następujący: „Wysłuchałem dramatycznej historii. Jestem poruszony tą sprawą. Niezwykłe jest to, że ta mama walczy o inne dzieci. To oczywiście absolutnie jest obowiązek resortu zdrowia, ale także resortu rolnictwa, żeby tym problemem się zająć. To jest bardzo skomplikowany projekt do wprowadzenia, ponieważ ja wiem, że niestety istnieje lobby żywieniowe i mówię o tym absolutnie świadomie, pewnie są jakieś uciążliwości technologiczne, ale myślę, że należy także sprawę zbadać, bo ja podejrzewam, że nie jest to jedyna śmierć związana z tego typu działaniem. Ja muszę powiedzieć, że zainspiruję szefów i sejmowej komisji zdrowia i sejmowej komisji rolnictwa, żeby pochylić się nad tym problemem, bo nie można uciekać od ludzkich dramatów, jesteśmy po to, żeby takie sprawy rozwiązywać. Tak, że jedno co mogę obiecać, że natychmiast po powrocie do Warszawy sprawą się zajmę. Aczkolwiek, jak mówię, to nie są sprawy proste do rozwiązania, ale po to jesteśmy, aby się takimi sprawami zająć.”

Celem niniejszego listu otwartego jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie co do skutków wrocławskiej deklaracji Pana Ministra. Każda odpowiedź będzie upubliczniona bez zbędnej zwłoki.

Pozostaję z poważaniem

dr Zbigniew Hałat, lekarz medycyny specjalista epidemiolog

Prezes Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów”

Słuchaczy Radia Maryja i Państwa bliskich, którzy zdają sobie sprawę z faktu, że 17. maja minęła już 1/8 rządów Zjednoczonej Prawicy w tej kadencji, pozdrawia dr Zbigniew Hałat, lekarz medycyny specjalista epidemiolog.

Z Panem Bogiem.

(Poza nagraniem: rozszerzenia przekraczające pojemność czasową radiowego felietonu znajdą Państwo na stronie zawierającej teksty felietonów od roku 2005 portalu halat.pl ; tamże przypisy, odnośniki i ilustracje.)

Ministerstwo Zdrowia

Sekretarz Stanu

Jarosław Pinkas

ZP-Z.60.65.2016

Warszawa, 2015.05.22

Pan

Zbigniew Hałat

Prezes Stowarzyszenia

Ochrony Zdrowia Konsumentów

Szanowny Panie Prezesie

w odpowiedzi na pismo z dnia 2 czerwca 2016 r., w sprawie konieczności podjęcia działań w zakresie bezpieczeństwa żywności i żywienia, proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.

Zgodnie z art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności przy informowaniu konsumentów o żywności obowiązkowe jest podanie na etykiecie m.in. takich informacji jak nazwa żywności, wykaz składników, ilość żywności netto, data minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia.

Obowiązkowe jest również podanie informacji o wszelkich składnikach lub substancjach pomocniczych w przetwórstwie wymienionych w załączniku II do rozporządzenia nr 1169/2011 lub uzyskanych z tych substancji/produktów, powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, które zostały użyte przy wytworzeniu lub przygotowywaniu żywności i nadal są obecne w produkcie gotowym.

Powyższe odnosi się do przypadku, kiedy substancja lub produkt powodujący alergie lub reakcje nietolerancji jest składnikiem danego środka spożywczego (czyli został dodany świadomie, zgodnie z recepturą).

W przepisach prawa żywnościowego nie ma natomiast obecnie szczegółowych wymagań dotyczących podawania informacji o substancjach, które nie są składnikami danego produktu a dostały się do niego w sposób niezamierzony, np. jako zanieczyszczenie z linii produkcyjnej, przeznaczonej zamiennie do produkcji różnego asortymentu środków spożywczych lub poprzez półprodukt użyty do produkcji.

W takich przypadkach producenci w oznakowaniu żywności stosują informacje o możliwe] i niezamierzone] zawartości alergenów typu „może zawierać...” czy „możliwa obecność...”, które należy traktować jako dobrowolne informacje na temat żywności, o których mowa w art. 36 oraz 37 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011.

W związku ze zwiększającą się liczbą osób uczulonych na różne składniki żywności, a także możłiwością wywoływania alergii przy bardzo niksim poziomie stężenia substancji alergennej, producenci coraz częściej informują w oznakowaniu o niezamierzonej zawartości substancji uznawanych za alergenne, które nie są składnikami tego produktu. Informację taką należy traktować jako ostrzeżenie o możliwej zawartości alergenu mogącego spowodować negatywne skutki zdrowotne w przypadku osób cierpiących na daną alergię. Jest to równocześnie informacja dla konsumenta z alergią, że dany produkt nie jest dla niego przeznaczony.

Należy przy tym zaznaczyć, że brak takiej informacji w oznakowaniu produktu, jeśli produkt rzeczywiście zawiera składnik alergenny, może stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumenta. Zgodnie z generalną zasadą żywność znajdująca się wobrocie nie może być niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka, a odpowiedzialność za jej bezpieczeństwo ponosi przedsiębiorca. Przedsiębiorca ma obowiązek działania na rynku spożywczym z uwzględnieniem m.in. ochrony zdrowia i życia oraz interesów konsumentów i w związku z tym przekazywania informacji, które pozwolą im na dokonywanie świadomego wyboru związanego ze spożywaną żywnością. Wynika to 2 rozporządzenia nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności.

Wskazać należy, że problem stosowania przez przedsiębiorców branży spożywczej w oznakowaniu żywności informacji o niezamierzonej obecności alergenów został podniesiony przez Komisję Europejską. Kwestia ta jest rozpatrywana na posiedzeniach Grupy Roboczej Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz rozporządzenie (WE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. W posiedzeniach w. grupy roboczej Polskę reprezentuje przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Podczas ostatnich posiedzeń w. grupy roboczej Komisja Europejska przedstawiła możliwe działania, które zostaną podjęte w celu rozwiązania problemu informowania konsumenta o niezamierzonej obecności w żywności substancji lub produktów wywołujących alergię lub nietolerancję. Komisja poprosiła również państwa członkowskie UE o wypełnienie ankiety dotyczącej tego zagadnienia, której celem było zebranie informacji na temat stosowanego przez poszczególne państwa członkowskie podejścia do takiego oznakowania oraz metod kontroli urzędowych. Ponadto, Komisja Europejska poinformowała, że na podstawie art. 36 rozporządzenia nr 1169/2011 możliwe będzie wydanie rozporządzenia wykonawczego dotyczącego podawania informacji o możliwej i niezamierzonej obecności alergenów. Na podstawie informacji uzyskanej od państw członkowskich za pośrednictwem ankiety, Komisja uznała, że najbardziej efektywne byłoby użycie w oznakowaniu środków spożywczych określenia „może zawierać...”. Informacja taka powinna być podana w jednym polu widzenia z wykazem składników lub w przypadku jego braku przy nazwie produktu.

Przyjęcie konkretnych przepisów może istotnie przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa żywności. Ważne jest, aby podejście wypracowane na posiedzeniu w. grupy roboczej, które będzie stosowane w całej Unii Europejskiej, służyło maksymalnemu ograniczeniu ewentualnego zagrożenia ze strony żywności, która może zawierać alergen.

Ponadto uprzejmie informuję, że Główny Inspektor Sanitarny polecił organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, aby w trakcie przeprowadzania kontroli urzędowych w zakładach produkcyjnych pracownicy Inspekcji zwracali szczególną uwagę na konieczność zapobiegania przez przedsiębiorców krzyżowym zanieczyszczeniom żywności potencjalnymi składnikami alergennymi stosowanymi w technologii w zakładzie. Szczególnie istotne jest, aby przedsiębiorcy, którzy stosują w oznakowaniu swoich produktów dobrowolne informacje o niezamierzonej obecności składników alergennych nie nadużywali tej możliwości w nieuzasadnionych sytuacjach i podejmowali wszystkie działania zapobiegające niezamierzonemu wystąpieniu alergenu w żywności, co służyć ma maksymalnemu ograniczeniu wystąpienia zagrożenia ze strony alergenów w produkcji żywności. Przepisy rozporządzenia nr 1169/2011 przewidują możliwość takiego oznakowania, jednakże powinno to dotyczyć wyłącznie sytuacji uzasadnionych tzn. poprzedzonych szczegółową analizą wszystkich etapów procesu produkcyjnego pod kątem ryzyka zagrożenia zanieczyszczenia produktu gotowego alergenami, które nie może zostać wyeliminowane ze względu na zastosowaną technologię produkcji. Dlatego też w trakcie przeprowadzania urzędowych kontroli, pracownicy organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej będą poddawać wnikliwej analizie procedury wewnętrzne w zakładach produkcyjnych z uwzględnieniem przebiegu procesu technologicznego w oparciu o przeprowadzoną analizę zagrożenia wynikającego ze stosowanych w zakładzie surowców.

Z wyrazami szacunku

Jarosław Pinkas

Felieton 1. czerwca 2012

Pieczone prosię w akcie pierwszym wkracza na scenę gastronomii witane podziwem restauracyjnych gości, których stać na to, aby zasiąść do kolacji przy stole pełnym wykwintnych potraw. W akcie końcowym pozostałości prosięcia podlegają zmieleniu i trafiają na lunch pod nazwą dowolną, acz zgodną z profilem lokalu. W tawernie greckiej może to być na przykład musaka. Niestety, na domową zasadę 'w dobrej kuchni nic się nie marnuje' nie ma miejsca w uczciwej gastronomii, nawet w przypadku potraw świeżych. Nie ma też mowy o krzyżowaniu się dróg potraw do i ze stołu konsumenta, ani o podawaniu produktów organoleptycznie zmienionych. Jednak przy obecnych niebotycznych cenach żywności, gdy charakterystyczny dla rozkładającego się mięsa „gazik” nie daje się zamaskować przyprawami, resztki wspomnianego na wstępie prosiaka mogą skończyć w przydrożnej budzie lub w jakimś ulicznym kiosku z orientalną kuchnią, niemal tak sprawnie przetwarzającą surowce niejadalne w smakowite dania, jak ponadnarodowy koncern przemysłu spożywczego. Od czasu wprowadzenia zakazu przekazywania odpadów kuchennych (zlewek) na potrzeby zwierząt hodowlanych surowca jest w bród. Człowiek nie świnia, zje wszystko.
Zje i może się pochorować a nawet umrzeć w wyniku zatrucia czy zakażenia pokarmowego. Rozdział higieny żywności i żywienia w historii nadzoru sanitarnego w Polsce zawiera opisy wielu sensacyjnych wydarzeń, wśród których dotychczas na czołowe miejsce w rankingu żałosnej śmieszności wybijało się żądanie podpisywania deklaracji o zrzeczeniu się roszczeń w stosunku do właściciela restauracji, w której konsument zamówił tatara z surowym żółtkiem. Działo się to w czasie niekontrolowanej epizoocji salmoneloz na kurzych fermach i następującej po niej fali zachorowań u ludzi. Ręka rynku - mimo że z nazwy niewidzialna - skutecznie zakrywała oczy inspektorom i nie pozwalała naruszyć interesów partii rządzącej gospodarką żywnościową w Polsce, toteż konsument tylko na własną odpowiedzialność mógł w zjeść w stołecznej restauracji surowe jajeczko mocno obciążone podejrzeniem o zakażenie pałeczkami Salmonella.
Na dwa tygodnie przed spędzającą zasłużony sen z powiek władzy mega imprezą pod nazwą EURO 2012, na którą według rządu Polska jest świetnie przygotowana, pojawiło się zbiorowe ognisko epidemiczne, wyśledzone przez Gazetę Polską Codzienną i w ciekawym sojuszu nagłośnione i przeanalizowane na wylot na portalu Tomasza Lisa tymi oto słowami na wstępie: „Wedle relacji dziennika, Mirosław Drzewiecki, Grzegorz Schetyna, członek zarządu Polsatu mecenas Józef Birka oraz szef Polsatu Sport Marian Kmita spotkali się w jednej z warszawskich restauracji, na Saskiej Kępie”. Zainteresowanych całością obydwu artykułów odsyłam do odpowiednich stron internetowych, które naprawdę warto przeczytać, sam zajmę się apektami santarno-epidemiologicznymi tego sławnego wydarzenia ze styku polityki, mediów i bezpieczeństwa konsumenta.
Wśród 6 komentarzy na stronie pana Lisa pan Andrzeja Kepa apeluje: „jak nie podacie nazwy knajpy-trucicielki, to wszystkie restauracje na Saskiej Kępie będą miały przechlapane”, a pan Dariusz Królikowski zachęca: „może wreszcie wezmą się za ten san-epid. Czepiają się koszy na śmieci, a jak dostanie w łapę to nie wiedzą, gdzie znajduje się knajpa, którą kontrolował.”
To wypisz wymaluj odpowiednik wielokrotnie ponawianych ze strony polskiej opinii publicznej i ministra rolnictwa Republiki Czeskiej żądań ujawnienia nazw tych przedsiębiorców, którzy do solenia swoich specjałów używali odpadów z fabryki chlorku winylu ANWIL. Tym żądaniom władza dała stanowczy odpór, choć zagrożenie dotyczyło i dotyczy nadal milionów konsumentów a nie czterech prominentów.
W ich przypadku, z artykułów „Tajne spotkanie ze Schetyną na koszt Polsatu” oraz „Grzegorz Schetyna zatruł się, jedząc w knajpie. Sprawdzamy, jak się uchronić przed podobnym losem” jasno wynika, że owa knajpa to należąca do państwa Agnieszki i Marcina Kręglickich grecka tawerna SANTORINI przy Egipskiej 7 w Warszawie, wprawdzie nie na Saskiej Kępie a na terenie Osiedla im. Mikołaja Kopernika przemianowanego na Osiedle „Ateńska”, być może proroczo w związku z rozlewającym się po Europie powstałym z winy lichwiarzy greckim kryzysem. Na stronie internetowej SANTORINI widnieje ogłoszenie „W dniach 26.05.2012r. – 1.06.2012r. Restauracja Santorini będzie nieczynna z powodu remontu. Za wszelkie utrudnienia przepraszamy. Zapraszamy do naszych pozostałych restauracji.” Do zatrucia zbiorowego doszło tam 24. maja, rano dnia następnego G. Schetyna musiał ratować się kroplówką w szpitalu, którego lekarze powiadomili san-epid. Tygodniowy remont może świadczyć o wydaniu decyzji spełnienia wymagań sanitarno-technicznych, znacznie bardziej poważnych niż łatwe do usunięcia naruszenia prawa sanitarnego w zakresie porządku i czystości. Trudno uwierzyć, żeby wcześniejsze kontrole nie wykazywały potrzeby remontu restauracji, który rozpoczął się na drugi dzień po ujawnieniu zatrucia VIP-ów Platformy Obywatelskiej i goszczących ich VIP-ów POLSATU.
Portal pana Lisa namawia konsumentów do zliczania karaluchów i much w restauracjach, bo jeśli jest „zbyt dużo much, to można być prawie pewnym, że gdzieś leży zgniłe jedzenie lub jest po prostu brudno”. Pan Jan Bondar, rzecznik Głównego Inspektoratu Sanitarnego zamiast poinformować o zabraniu się przez san-epid do roboty u progu masowego napływu klientów zakładów żywienia zbiorowego, umywa ręce, głosząc wiekopomną tezę pod hasłem 'im drożej, tym gorzej': Oto ta teza:„Jeśli lokal nie wygląda zbyt estetycznie i efektownie, ale siedzi w nim wielu klientów, to śmiało można założyć, że podawane tam jedzenie będzie świeże i dobre. Tak działają, na przykład, bary mleczne, które wystrojem nie muszą zachęcać, ale z powodu dużej rotacji klientów posiadają świeże produkty - w przeciwieństwie do drogich i eleganckich restauracji świecących pustkami. W takich "ekskluzywnych" miejscach właścicielom zdarza się oszczędzać na produktach. Trzymają rzeczy do granicy świeżości i potem podają to klientom i dalej informuje, że „w lecie "granica świeżości" znacznie się skraca, na co restauratorom zdarza się przymykać oko. Na szczęście, takie jedzenie często można poznać po zapachu - szczególnie w przypadku mięs i ryb.”
Ta wypowiedź rzuca urzędowe oskarżenie na właścicieli drogich restauracji, gdzie konsument płaci ciężkie pieniądze nie tylko za arcydzieła sztuki kulinarnej, ale i za bezpieczeństwo. Równocześnie rozgrzesza bezczynność Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która – skoro wie, że w drogich restauracjach na co dzień łamane jest prawo konsumenta do bezpieczeństwa żywności – powinna za pomocą kontroli, grzywien i decyzji wymusić przestrzeganie przepisów sanitarnych bez oglądania się na kryszę, którą tym restauracjom zapewniają najwyższej rangi politycy i medialni giganci. Marszałek Schetyna, minister Drzewiecki, mecenas Birka i redaktor Kmita już wiedzą, że „Polska to dziki kraj”. Do Euro 2012 pozostał tydzień.

dr Zbigniew Hałat

Pierwszy zgłoszenie napłynęło w połowie września b. r. z Niemiec, następne, 19. września - z Irlandii, kolejne z Holandii i Wielkiej Brytanii. Z Austrii w jednym dniu 21.września nadeszły 4 raporty, w dniu następnym z Włoch - 2, ze Słowenii – 1. Potem odezwała się Belgia i po raz kolejny i to po kilka razy Holandia, Austria i Niemcy, Wielka Brytania i znowu Belgia. W październiku Europejski System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt (RASFF) otrzymał zgłoszenia z następujących państw: Norwegia - 7, Austria – 16, Finlandia – 2, Niemcy – 7, Cypr – 1, Szwecja – 4, Irlandia – 3, Włochy – 1, Francja – 2, Wielka Brytania – 4, Malta – 5. Pierwsze zgłoszenie z Polski wpłynęło do systemu RASFF dopiero 9. listopada 2006r.
W ramach systemu RASFF przesyłane są powiadomienia o produktach, które nie spełniając wymagań przepisów prawnych, stanowią równocześnie potencjalne zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów.

Wymienione zgłoszenia dotyczyły genetycznie modyfikowanego ryżu długoziarnistego importowanego z USA, choć było też kilka raportów z wykrycia genetycznie modyfikowanego ryżu importowanego z Chin, a zwłaszcza produktów sporządzonych z takiego ryżu określanych jako kluski.

W dniu 18. sierpnia 2006r. władze USA poinformowały Komisję Europejską o wykryciu w próbkach ryżu długoziarnistego pobranych na rynku USA produktu inżynierii genetycznej pod nazwą Liberty Link RICE 601 niezatwierdzonego do wprowadzenia do obrotu ani jako żywność, ani jako pasza. Raport o skażeniu zgłosił do władz amerykańskich w dniu 31. lipca 2006r. koncern agrochemiczny Bayer, który zarejestrował LLRICE601 tylko do eksperymentów polowych w latach 1999 - 2001. Pomimo wniosków ze strony Komisji, władze USA nie były w stanie zagwarantować, że produkty z ryżu przywożone ze Stanów Zjednoczonych nie zawierają domieszki LLRICE601. Z tego powodu dnia 5. września 2006r. zapadła Decyzja Komisji sprawie środków nadzwyczajnych w odniesieniu do niedozwolonego genetycznie zmodyfikowanego organizmu pod nazwą LL RICE 601 w postaci ryżu długoziarnistego pochodzącego z USA. Zgodnie z decyzją państwa członkowskie mają obowiązek wyrywkowo pobierać próbki produktów wprowadzonych do obrotu i je analizować w celu potwierdzenia nieobecności genetycznie zmodyfikowanego ryżu LL RICE 601, a w przypadkach wykrycia tego ryżu informować Komisję Europejską za pomocą systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach – RASFF.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 2003r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy przewiduje, że żadna genetycznie zmodyfikowana żywność ani pasza nie może zostać wprowadzona do obrotu na rynku Wspólnoty, chyba że jest ona objęta zezwoleniem wydanym zgodnie z tym rozporządzeniem. Nie należy przy tym zatwierdzać żywności i paszy zmodyfikowanej genetycznie, o ile nie zostało wykazane w sposób właściwy i wystarczający, iż nie wywiera ona szkodliwych skutków dla zdrowia ludzi, zwierząt lub środowiska naturalnego, nie wprowadza konsumenta ani użytkownika w błąd ani nie odbiega od żywności czy też paszy przeznaczonej do zastąpienia w takim zakresie, że jej normalne spożycie byłoby ze względów żywieniowych niekorzystne dla ludzi lub zwierząt.

Na obszarze Unii Europejskiej żaden ryż genetycznie modyfikowany nie jest dopuszczony do obrotu.

W naszym kraju dopiero 4. października 2006r. ukazała się informacja Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie nieautoryzowanego genetycznie zmodyfikowanego ryżu LL Rice 601 głosząca, iż Główny Inspektor Sanitarny bezzwłocznie zobowiązał Państwowych Wojewódzkich Inspektorów Sanitarnych do podjęcia stosownych działań w celu spełnienia wymagań Decyzji Komisji z 5. września 2006r., w tym pobrania wstępnie 50 próbek produktów spożywczych, które potencjalnie mogą zawierać ryż LL RICE 601. Próbki te do dnia 10. października 2006r. miały być przekazane do akredytowanego laboratorium badania żywności genetycznie zmodyfikowanej działającego w strukturach Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w którym miały zostać zbadane. 15. listopada 2006r. WIADOMOŚCI TVP poinformowały, że od początku października wycofano w Polsce ponad 300 ton ryżu ze Stanów Zjednoczonych, zaś pani rzeczniczka prasowa Głównego Inspektora Sanitarnego była uprzejma problem zbagatelizować: „mowa o śladowych ilościach genetycznie modyfikowanego ryżu, śladowe ilości,  czyli tak naprawdę niewielkie, na tysiące ziarenek mogło być jedno ziarenko gmo”. Tydzień wcześniej Państwowa Inspekcja Sanitarna powiadomiła poprzez internet, że tylko w 3 próbkach na 48 zbadanych na terenie trzech województw stwierdziła obecność materiału genetycznie zmodyfikowanego, a w jednym województwie inspektorzy wcale nie znaleźli ryżu długoziarnistego w obrocie! Przedstawicielka Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu przed kamerą WIADOMOŚCI ujawniła przyczyny tych skromnych osiągnięć: „otrzymaliśmy informacje gdzie i jakich sklepach może być, w jakich sieciach i tam nasze służby monitorowały jak wygląda wycofywanie”. A przecież zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej wydaną z 5. września 2006r. państwa członkowskie mają obowiązek wyrywkowo pobierać próbki produktów wprowadzonych do obrotu i je analizować w celu potwierdzenia nieobecności genetycznie zmodyfikowanego ryżu LL RICE 601. Pomijając mało wiarygodną informację o ograniczeniu zagrożenia do kilku województw, należy zapytać o przyczyny ukrywania przed podatnikami nazw przedsiębiorców łamiących prawo sanitarne w zakresie bezpieczeństwa żywności. Gdyby konsumenci znali nazwę producenta i markę ryżu  genetycznie skażonego, mogliby sami chronić swoje zdrowie, wybierając w sklepie zgodnie ze zdrowym rozsądkiem. Świadomy ryzyka konsument mógłby także domagać się rekompensaty za doznane cierpienia. W USA w 2002r. niewielkiej liczbie osób wypłacono łącznie 9 milionów dolarów odszkodowania za rozstrój zdrowia w następstwie spożycia śladowych ilości genetycznie modyfikowanej kukurydzy StarLink zarejestrowanej tam tylko jako pasza dla bydła a nie jako środek spożywczy dla ludzi. Zalewający obecnie świat genetycznie modyfikowany ryż Liberty Link 601 nigdzie nie był dopuszczony do spożycia. Nawet przez bydło. 

Mimo to lobbyści w różnych maskach wytrwale powtarzają niezmienne zapewnienia o tym jak bezpieczne są organizmy genetycznie modyfikowane. 

Tymczasem nie gdzie indziej tylko w publikacji z 27. marca 2006r. przeznaczonej dla Kongresu Amerykańskiego (1) można przeczytać co następuje: „Wcześniejsze badania i doświadczenie z komercjalizacją roślin transgenicznych sugerują, że ich negatywne oddziaływanie na zdrowie człowieka właściwie nie istnieje. Jednak nie domagając się uznania, że organizmy genetycznie modyfikowane muszą koniecznie wywoływać problemy zdrowotne, ostatnio opublikowane w recenzowanych w procesie wydawniczym czasopismach naukowych doniesienia zasugerowały, że gmo mogą budzić niepokój w obszarze bezpieczeństwa żywności:
a) naukowcy australijscy opublikowali artykuł wykazujący, że następstwem transferu z fasoli do grochu genu kodującego owadobójcze białko jest wytwarzanie przeciwciał u myszy karmionych trangenicznym grochem. Oddziaływanie przeciwciał jest markerem reakcji alergicznej (2).
b) Naukowcy włoscy z Uniwersytetu Urbino już wcześniej wykazali, że absorpcja transgenicznej soi przez myszy indukowała modyfikacje w jądrach ich komórek wątrobowych. Badania przeprowadzone ostatnio wykazały, że zaobserwowane różnice ustępują po powrocie do soi nietransgenicznej (3).
c) Naukowcy norwescy z Uniwersytetu z Tromso wykazali, że promotor 35S CaMV, element struktury genetycznej wykorzystywanej do modyfikacji roślin, może prowokować ekspresję genów w hodowlach komórek człowieka. Wcześniej panował pogląd, że promotor działa w ten sposób tylko w roślinach (4).”

Wspomniany promotor 35S CaMV to fragment wirusa choroby mozaikowej kalafiorów, należącego do pararetrowirusów, a więc podobnego do wirusa wywołującego AIDS, który po okresie uśpienia  może sprowokować upośledzenie odporności człowieka i w konsekwencji rozwój n. p. nowotworów złośliwych albo też może być punktem  wyjścia nowych wirusów. Właśnie ten fragment wirusa choroby mozaikowej kalafiorów znajduje się w ryżu LLRICE601. Nie wdając się w skomplikowane detale, po raz kolejny muszę przypomnieć, że konsumentom żywności genetycznie modyfikowanej grozi alergia, oporność na antybiotyki i rak. Rozważany jest udział produktów inżynierii genetycznej w zaburzeniach metabolicznych prowadzących do szalejących - zwłaszcza w USA - epidemii otyłości i cukrzycy. Krytycznym problemem jest pleotropia, czyli zaskakująca ekspresja pojedynczego genu w jego nowej lokalizacji w konstelacji genów gospodarza, prowadząca do nieoczekiwanych i licznych efektów w zmodyfikowanym organizmie. Niespodziewanie mogą pojawić się białka, w tym toksyny i alergeny, będące powodem wielu zagrożeń zdrowia człowieka i środowiska. 

Każdy ma prawo oczekiwać bezpiecznego zakupu wszystkich produktów obecnych w obrocie, zwłaszcza, kiedy charakter tych produktów budzi niepokój na całym świecie. Polskim konsumentom to prawo też przysługuje.

W projekcie budżetu na 2007r. na realizację celu określonego jako zapewnienie warunków i nadzoru sanitarnego kraju zaplanowano 695 888 000 złotych, o 12% więcej niż na rok bieżący. Wśród działań zmierzających do zrealizowania tego celu wymienia się poprawę jakości i efektywności działania oraz wizerunku Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W moim przekonaniu za żadne pieniądze nie da się kupić poprawy wizerunku gwaranta zdrowia publicznego. Można na nią tylko zasłużyć. 
 

Literatura:
(1) Congressional Research Service Report for Congress RL33334 Biotechnology in Animal Agriculture: Status and Current Issues, March 27, 2006
(2) V.E. Prescott, P.M. Campbell, et al. “Transgenic Expression of Bean-Amylase Inhibitor in Peas Results in Altered Structure and Immunogenicity.” Journal of Agriculture and Food Chemistry, 53(23); 9023-9030, November, 2005.
(3) M. Malatesta, C. Tiberi, et al. “Reversibility of hepatocyte nuclear modifications in mice fed on genetically modified soybean.” European Journal of Histochemistry, 49(2):237-242, July-September, 2005. 
(4) M.R. Myhre, K. Fenton, et al. “The 35S CaMV plant virus promoter is active in human enterocyte-like cells.” European Food Research and Technology, 222(1-2):185-193, January, 2006.

Ostatnia wiadomość przed zamknięciem numeru: 
Broniąc się przed wypłaceniem pokaźnych odszkodowań za zrujnowanie amerykańskich rolników, winę za ucieczkę transgenicznego ryżu z pól eksperymentalnych Bayer zrzuca na „nieuniknione okoliczności, którym nikt nie mógł zapobiec”, ”dzieło Boga” i poszkodowanych farmerów. 
 

Ekolodzy biją na alarm. Zakazany, groźny dla człowieka ryż wciąż można kupić w Polsce. Główny Inspektorat Sanitarny przekonuje, że produkt został wycofany, a organizacja ekologiczna Greenpeace znajduje kolejne torebki skażonego ryżu w Polsce. 

Przez kilka lat genetycznie modyfikowany ryż - Liberty Link 601 - był wysiewany na poletkach doświadczalnych w USA przez firmę Bayer. Pięć lat temu firma zaprzestała doświadczeń, a ryż w niekontrolowany sposób rozprzestrzenił się, zanieczyszczając zbiory innych gatunków.

- Unia Europejska odmówiła kupowania amerykańskiego ryżu, z uwagi na skażenie genetycznie modyfikowanymi odmianami - mówi Zbigniew Hałat, były Główny Inspektor Sanitarny. 

Komisja Europejska zaleciła, aby państwa członkowskie pobrały wyrywkowo próbki ryżu znajdującego się w sprzedaży i przebadały je na obecność modyfikowanego Liberty Link 601. Główny Inspektorat Sanitarny pobrał w sumie prawie 50 takich próbek. W trzech z nich wykryto zmutowany amerykański ryż i zakazano sprzedawania go. 
Organizacja Greenpeace zrobiła niezależne badanie. Pobrała 15 próbek w samej tylko Warszawie. Próbki pojechały do niezależnego laboratorium w Berlinie. Zmutowany ryż znaleziono aż w trzech próbkach. 
- Inspektorat Sanitarny poinformował, że tylko w trzech województwach znaleziono zmodyfikowany ryż. My znaleźliśmy go w województwie czwartym. Należy więc domniemywać, że skażenie jest o wiele większe, niż na początku przypuszczano - twierdzi Joanna Miś z Greenpeace. 
W Głównym Inspektoracie Sanitarnym uspokajają, że ryż nie jest groźny dla człowieka. Dystrybutor, który sprowadzał amerykański ryż do Polski, został pouczony i usunął swój ryż z półek sklepowych. GIS, pobierając 50 próbek w całej Polsce, wykrył LL 601 w produktach tylko jednego polskiego dystrybutora. Greenpeace już u dwóch. 
W supermarkecie Tesco, na warszawskiej Pradze, znaleźliśmy dziwny produkt. Ryż w nieoznakowanych woreczkach. Warszawski sanepid nic o tym nie wiedział. Po naszej interwencji do sklepu wkroczyli kontrolerzy. 
Produkty genetycznie modyfikowane są na rynku za krótko, żeby móc dokładnie ustalić ich wpływ na zdrowie człowieka. Czy stanowią dla nas zagrożenie? 

Reporter: Ewa Pocztar-Szczerba epocztar@polsat.com.pl (Telewizja Polsat) 

W dniu 24.11.2006r. władze amerykańskie dopuściły do spożycia przez ludzi genetycznie modyfikowany organizm LLRICE601 firmy Bayer, którego śladowe ilości były powodem energicznych działań służb sanitarnych krajów członkowskich Unii Europejskiej wykonujących Decyzję Komisji 2006/601/WE z dnia  5 września 2006r. w sprawie środków nadzwyczajnych  w odniesieniu do niedozwolonego genetycznie zmodyfikowanego organizmu pod nazwą LL RICE 601 w produktach z ryżu. 
Więcej http://halat.pl/stowarzyszenie.html 

Ryż genetycznie modyfikowany, którego sprzedaż jest zakazana w Unii Europejskiej, może być nadal w polskich sklepach - ostrzega Greenpeace. Zdaniem organizacji Główny Inspektorat Sanitarny nie daje konsumentom szansy na pozbycie się zanieczyszczonych produktów. Urzędnicy odpierają zarzuty.

Z badań przeprowadzonych na początku tego miesiąca, których wykonanie zleciła niemieckiemu laboratorium rządowemu organizacja Greenpeace, wynika, że w trzech z 15 próbek ryżu pobranych w warszawskich sklepach znajdowały się genetycznie modyfikowane ( GMO) ziarna LL601. Tymczasem 8 listopada Główny Inspektorat Sanitarny, który zgodnie z prawem był odpowiedzialny za zbadanie, czy do Polski dostał się nielegalny ryż ze Stanów Zjednoczonych, poinformował, że śladowe ilości modyfikowanego produktu znalazł tylko w trzech próbkach w województwach zachodniopomorskim, pomorskim i dolnośląskim. Łącznie urzędnicy przebadali 48 próbek, po cztery, trzy lub dwie -w zależności od wielkości województwa. 

Takie rozbieżności w wykryciu zanieczyszczonych produktów to dla Greenpeace dowód na nierzetelne działanie Głównego Inspektoratu Sanitarnego. - Nasze badania jasno wykazują, że zanieczyszczony ryż znajdował się nie tylko w województwach wskazanych przez GIS. Istnieje podejrzenie, że nielegalny produkt jest jeszcze w polskich sklepach -mówi Joanna Miś z Greenpeace. 

Inspektorat odpiera zarzuty. - Ryżu, w którym wykryto śladowe ilości GMO, nie ma już w Polsce - zapewnia Anna Malinowska, rzecznik prasowy GIS. 

" Rz" dotarła do badań zleconych przez Greenpeace. Wynika z nich, że śladowe ilości nielegalnego ryżu znajdowały się w produktach sprzedawanych przez firmy Bosto Poland i Sawex. 

Rafał Zarzycki, dyrektor generalny Bosto Poland, o wynikach badań przeprowadzonych na zalecenie Greenpeace dowiedział się od " Rz". -Firma Ebro Puleva, której częścią jest Bosto Poland, nie sprowadza od lipca 2006 ryżu z USA. Wszystkie partie ryżu były i są badane pod względem modyfikacji genetycznych. Mamy certyfikaty stwierdzające, że w naszym produkcie, który jest pakowany w naszej fabryce w Hamburgu, nie ma i nie było ziaren GMO - wyjaśnia Zarzycki. Dodaje także, że firma nigdy nie miała sygnałów od jakiejkolwiek organizacji rządowej czy pozarządowej, że jej ryż zawiera GMO. 

Andrzej Rowicki z Saweksu zapewnia, że ryż, który mógł zawierać GMO, firma zaczęła wycofywać już półtora miesiąca temu. - Sami wyszliśmy z inicjatywą, aby go zniszczyć, ponieważ od naszego dostawcy z Francji otrzymaliśmy informacje, że może zawierać modyfikowane ziarna -wyjaśnia Rowicki. O wszystkim wiedziały służby sanitarne. 

Greenpeace nie rozumie, dlaczego do tej pory Główny Inspektorat Sanitarny nie poinformował, w produktach której firmy znajdowały się ziarna GMO ani ile ryżu wycofano ze sklepów. Dziwi ją także, że inspektorat podał wyniki dopiero 8 listopada, skoro już 5 września Komisja Europejska nakazała wszystkim krajom członkowskim przeprowadzenie testów na obecność podejrzanych produktów. W Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz Austrii nagłośniono wszystkie szczegóły, a osoby, które kupiły podejrzane produkty, mogły je zwrócić i żądać za nie pieniędzy. 

Anna Malinowska wyjaśnia, że informacje o możliwym dotarciu do Polski ryżu LL601 inspektorat otrzymał w ramach systemu RASFF ( Rapid Alert System For Food And Feed). Nie jest on jawny, dlatego podawanie nazwy przedsiębiorcy byłoby nielegalne. Jego nazwę się upublicznia, gdy istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia. Tym razem takie zagrożenie nie występowało. 

Według Głównego Inspektoratu Sanitarnego badania Greenpeace nie są wiarygodne. - Próbki zostały pobrane bez zachowania odpowiednich standardów i procedur, a do laboratorium dostarczyły je osoby trzecie. Istnieje więc podejrzenie, że mogły zostać zanieczyszczone celowo - mówi Anna Malinowska. 

BEATA DREWNOWSKA 

-------------------------------------------------------------------------------- 
 

 Organizacje ekologiczne, rolnicze i konsumenckie, które obserwują proces przygotowania do członkostwa Polski w UE od 1999 r., podjęły próbę oceny sytuacji polskiego rolnictwa w 100 dni po akcesji, by dać wyraz aktywności demokratycznego społeczeństwa i jego zaangażowania w rzeczywisty – społeczny, a nie tylko prawny, gospodarczy i polityczny proces integracji europejskiej. Na konferencji został zaprezentowany raport „Obserwatorium 100 dni w Unii Europejskiej”.

Zdaniem organizacji pozarządowych, mimo ponad 10 lat przygotowań,
nie zrobiono wszystkiego, by zapewnić pełne korzyści z członkostwa Polski w UE dla społeczeństwa, ochrony środowiska i przyrody, m.in.:

• stan wdrażania prawa wspólnotowego nie jest zadowalający: wielu aktów prawnych UE dotychczas nie opublikowano w wersji ostatecznej lub też opublikowano ich przekłady zawierające liczne błędy,
• Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich nie został zatwierdzony przez Komisję Europejską, a wdrożono zaledwie dwa z siedmiu działań PROW, 
• rolnicy nie mogą jeszcze korzystać z programów rolnośrodowiskowych i zalesień,
• nie działa żaden mechanizm podnoszący poziom bezpieczeństwa żywności do wymaganego na jednolitym wspólnym rynku europejskim.

• 3 762 000 mieszkańców Polski (9,8% ludności) jest zaopatrywanych w wodę niezdatną do spożycia, a tym samym nie nadającą się do stosowania w zakładach produkcji i obrotu żywnością bez dodatkowego uzdatnienia za pomocą filtrów o wysokiej skuteczności; 
• 49,4% przetwórni mięsa drobiowego, 40,0% rzeźni, 29,0% targowisk, 28,6% przetwórni mięsa, 26,6% wytwórni koncentratów spożywczych, 25,8% mleczarni, 24,8% zakładów przemysłu zbożowo-młynarskiego i taki sam odsetek zakładów rozbioru mięsa drobiowego spośród skontrolowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną sklasyfikowano jako zakłady o złym stanie sanitarnym. 

W krajach UE pada rocznie około 10% hodowanych zwierząt, gdy w Polsce padlina stanowi około 1,5% hodowanych zwierząt. Ocenia się, że zagospodarowanie w Polsce zwłok zwierzęcych stanowi 4% surowców utylizacyjnych, to jest około 20 tys. ton (na 160 tys. ton zwłok zwierzęcych ogółem, Oznacza to, że większość zwłok zwierzęcych nie trafia do zakładów utylizacyjnych, ale zakopywana jest na terenie gospodarstw, porzucana w lasach, rowach czy stawach, stanowiąc prawdziwą ”bombę ekologiczną” oraz poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.”

Powołując się Inspekcję Weterynaryjną prasa poinformowała, że po 1 maja 2004 r. zamknięto 193 zakłady mięsne, 15 mleczarni i 34 zakłady rybne. Spośród nadal produkujących 1672 zakładów mięsnych normy unijne spełnia 75%, spośród 348 mleczarni – 60%, a spośród 215 zakładów rybnych – 70%. Zgoda Komisji Europejskiej na zwolnienie 721 zakładów spożywczych z obowiązku stosowania europejskich wymogów czystości w niektórych przypadkach nawet do końca 2007 roku pod warunkiem, że będą sprzedawały swoje produkty tylko na rynku krajowym, podkopuje fundamenty jednolitego wspólnego rynku europejskiego. 

Jeżeli dozwolone w Unii Europejskiej składniki żywności i procesy technologiczne zmuszają do spełniania wysokonakładowych norm sanitarnych w zakładach przetwórstwa spożywczego, należało zapewnić polskim firmom odpowiednie warunki ekonomiczne w okresie dostosowawczym i bezwzględnie wyegzekwować ich stosowanie zgodne z wymaganiami ochrony zdrowia konsumenta. Tak się nie stało, trzeba zatem stwierdzić, że Komisja Europejska naraziła konsumentów kupujących produkty spożywcze na polskim obszarze celnym na systemową dyskryminację i zagrożenie zdrowia na masową skalę. Ujawniane kolejne dowody na skorumpowanie służb weterynaryjnych – od centralnych po lekarzy weterynarii oddających zastrzeżone dla ich zawodu czynności kontrolne w ręce techników, finansowa i programowa słabość państwowej inspekcji sanitarnej, której skutkiem są zamknięte laboratoria i ograniczone limity na dojazd do nadzorowanych obiektów, znajdują swoje odzwierciedlenie w licznych materiałach prasy, radia i telewizji.

Zagrożenia zdrowia konsumentów są dostrzegalne gołym okiem. Kontrola żywności i pasz na obecność kancero- i teratogennych dioksyn wymaga specjalistycznej wiedzy i stosowania bardzo kosztownych analiz w akredytowanych laboratoriach. Wytyczne Unii Europejskiej z lipca 2004 roku przewidują wstrzymanie produkcji mleka, jaj, mięsa i ryb w gospodarstwie, z którego pochodzą skażone dioksynami produkty, ich zniszczenie lub odpowiednie przetworzenie. Jednak kolejne rządy Polski nie dostrzegają epidemii raka wśród ludzi w sile wieku. Władze pozostają głuche na argumenty Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów i innych niezależnych organizacji pozarządowych, natomiast dopuszczają się poważnego nadużycia mechanizmów demokratycznych. Po 100 dniach od akcesji utrwala się relikt komunizmu – cyniczne zastępowanie dialogu społecznego „konsultacją” z etatowymi urzędnikami pararządowej organizacji konsumenckiej.
 

Po 100 dniach od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej nie zadziałał żaden mechanizm podnoszący poziom bezpieczeństwa żywności do wymaganego na jednolitym wspólnym rynku europejskim. Niesprawność służb sanitarnych pogłębia systemową dyskryminację konsumentów kupujących produkty spożywcze na polskim obszarze celnym.

Należy natychmiast przystąpić do rewizji sposobu tworzenia i egzekwowania prawa sanitarnego przez koordynatora strategii bezpieczeństwa żywności, którym jest minister zdrowia, oraz przewodniczącego zespołu ds. bezpieczeństwa żywności, którym jest główny inspektor sanitarny. Od Komisji Europejskiej należy zażądać wykorzystania wszystkich możliwych narzędzi prawnych i ekonomicznych zapewniających konsumentom kupującym produkty spożywcze na polskim obszarze celnym taką jakość żywności, jaka obowiązuje na jednolitym wspólnym rynku europejskim. Wytwórców żywności należy poinformować o ryzyku kompromitacji i utraty rynków zbytu w wyniku nieuchronnej akcji konkurentów ujawniającej szkodliwe dla zdrowia konsumenta zanieczyszczenia w produktach z Polski postrzeganych jako tanie i smaczne.
 
 

Inspekcja handlowa ukarała sklep "Champion" mandatami na sumę 450 zł. Sklep nadal sprzedaje odświeżaną żywność. Mimo to, inspektorzy nie interweniują.

Reporterzy UWAGI! przyglądali się codziennej pracy inspektorów. Wskazali im miejsca, w których nadal sprzedaje się przeterminowane produkty. Pracownicy inspekcji handlowej nie interweniowali. Zrzucili to zadanie na pracowników sanepidu. Kiedy reporterzy próbowali przekonać inspektorów sanepidu do podjęcia działań, na Zamku Królewskim w Warszawie odbywała się galowa impreza z okazji 50-lecia Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Można było odnieść wrażenie, że to niezwykle prężna instytucja. Okazało się, że pracownicy sanepidu sami nie wierzą w swoją skuteczność.

Wracamy do tematu sprzedaży nieświeżej żywności. Instytucje powołane do kontroli i nadzoru sklepów nie zareagowały właściwie na nasze sygnały o nieprawidłowościach.

- Mamy prawo bać się – mówi dr Zbigniew Hałat, specjalista epidemiolog. – Czterdzieści milionów polskich konsumentów, kupujących żywność ryzykuje zdrowiem, a nawet życiem (przeczytaj rozmowę).

W naszych programach ujawniliśmy, co dzieje się na zapleczach supermarketów. Pokazaliśmy, że sprzedawcy oferują klientom nieświeże produkty. Ujawniliśmy też proceder odświeżania starej żywności. Zawiadomiliśmy o tym Sanepid i Inspekcję Sanitarną. Instytucje te skontrolowały sklep należący do sieci Champion. Ukarano go dwoma mandatatami o łącznej wartości... 450 zł.

- Moim zdaniem jest to skrajna bezczynność i niewykorzystanie swoich możliwości prawnych – mówi o karze dr Hałat.

Teraz postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej codziennej pracy inspektorów Sanepidu i Inspekcji Handlowej. Reporterzy wyruszyli w Polskę, żeby zobaczyć jak wygląda codzienna praca inspektorów. Nasze śledztwo wykazało, że zarówno pracownicy Sanepidu jak i Inspekcji Handlowej nie wykonują w odpowiedni sposób swoich obowiązków.

Zaczęliśmy od Inspekcji Handlowej w Ciechanowem. Pokazaliśmy pracownicy tej instytucji próbkę nieświeżej żywności, zakupionej w okolicznym sklepie.

- To pani teraz oczekuje na jakąś interwencję? – zdziwiła się pracownica. – Pani może to ewentualnie reklamować w sklepie.

W Inspekcji Handlowej w Siedlcach usłyszeliśmy, że takie sprawy „bardziej pasują do Sanepidu”.

Również w Łodzi inspektorzy nie zainteresowali się naszym zgłoszeniem. 

Po porażce w nakłanianiu kontrolerów Inspekcji Handlowej do podjęcia interwencji, udaliśmy się do Sanepidu. Tu też nie skłoniliśmy inspektorów do podjęcia działań.

W tym czasie, gdy reporterzy jeździli po Polsce i sprawdzali jak działa IH i Sanepid, na Zamku Królewskim w Warszawie odbywała się galowa impreza z okazji 50-lecia Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Można było odnieść wrażenie, że to niezwykle prężna instytucja.

- Inspekcja sanitarna działa sprawnie, wypełnia te zadania, które ustawa jej powierza – zapewniał gen. Andrzej Trybusz, Główny Inspektor Sanitarny.

Również minister zdrowia Marek Balicki jest przekonany, że Sanepid działa dobrze, ma jednak zastrzeżenia do kar. - Czasem zastanawiamy się nad tym, czy konsekwencje wynikające z łamania przepisów prawa nie są zbyt łagodne - powiedział minister.

Minister zapowiedział, że zajmie się sprawą kar wymierzanych nieuczciwym sprzedawcom. I dobrze, bo dotychczas obowiązujące mandaty - do 500 złotych - jak się okazuje nie dają żadnych efektów.
 

- Czego należy oczekiwać od inspektora sanitarnego?
- Inspektor sanitarny musi być przede wszystkim etyczny, mieć poczucie misji, obowiązku. Jeżeli nie dostrzega swoich obowiązków wynikających z ustaw, a w szczególności Ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która bardzo wyraźnie określa obowiązki każdego inspektora sanitarnego, to wtedy znajdzie  tysiąc powodów, dla których swojej pracy wykonywać nie może.
- Czy to jest zła wola inspektorów sanitarnych?
- To nie jest zła wola pracowników. Wina leży po stronie zarządu tej instytucji. Jeżeli w budżecie jest za mało pieniędzy, pochodzących przecież z kieszeni każdego podatnika, na prowadzenie rzetelnych kontroli, to trzeba użyć silniejszych argumentów, żeby ich dostać więcej. W tym wypadku nie można ustąpić, bo te zwyczajne zagrożenia odbierają nam życie.
- Czy za błędy w kontrolach należy winić inspektorów czy też nie ma koordynacji pomiędzy różnymi służbami?
- Mnogości służb kontrolnych wytykają nam wszyscy specjaliści z Unii Europejskiej. Kontrole powodują, że drzwi w zakładach się nie zamykają. Są absurdalne. Absurdalna też jest "niskość" mandatów. To jakiś relikt z czasów komunistycznych. Dzisiaj gdy się kogoś wyeliminuje z rynku z powodu zagrożenia dla zdrowia publicznego, to zwalnia się miejsce dla uczciwego producenta.
- Czy spotkał się Pan bezpośrednio z przypadkami korupcji wśród inspektorów?
- Tragiczna sytuacja jest w Opolu. Tam wojewódzki inspektor sanitarny wymuszał na zakładach służby zdrowia między innymi wyposażenie gabinetu dentystycznego albo zatrudnienie swojej żony. Wpadł dlatego, że sprawę nagłośniła lokalna gazeta. Jednak kiedy nadzór potwierdził korupcję, nie zawieszono tego inspektora. Został oskarżony, ale nadal wydawał decyzje. W tej chwili prokuratura je wszystkie unieważnia. To chorobliwa nieodpowiedzialność.
- Dlaczego kary za łamanie przepisów sanitarno-higienicznych są tak niskie?
 - Minister finansów zagarnął tę pulę do budżetu centralnego. To powoduje, że winowajcy płacąc, nie pokrywają związanych z  kontrolą wydatków. W Ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej jednak istnieje zapis, że jeżeli kontrola wykaże naruszenie przepisów, to jej kosztami obciąża się winowajcę.
- Czy istnieje możliwość zróżnicowania kar dla małych i dużych sklepów?
- Kara pięćset złotych może odbierać dorobek połowy miesiąca drobnemu handlowcowi. Dla supermarketu to jest zupełny drobiazg. Trzeba też patrzeć na zakres zagrożenia. Tam gdzie koncentracja zagrożeń epidemią jest większa, powinny być też  większe kary. Niewątpliwie supermarket jest rozsadnikiem chorób, który jest nieporównywalny nawet z tysiącem małych sklepów, bo klienci supermarketów są bardziej rozproszeni.
- Jakie są inne możliwości karania przestępców sanitarnych?
- Bardzo dobrym sposobem jest rygor unieruchomienia obiektu. Sklep po prostu się zamyka, jeżeli widzi się zagrożenie. Natomiast każdy mandat czy grzywna będzie pokrywana z  zysku, bo wlicza się ją w koszty prowadzenia obiektu.
- Kiedy można zamknąć sklep lub restaurację?
 - Każda zepsuta żywność zagraża życiu i zdrowiu i powinna być powodem unieruchomienia obiektu. Tak samo jak zatrucie pokarmowe. Ale próg tolerancji powinien być znacznie obniżony,w szczególności tam, gdzie dochodzi do masowego zagrożenia zdrowia konsumentów

Po naszej interwencji „sanepid” zamknął tylko trzy warszawskie bary szybkiej obsługi. Kontrolerzy zignorowali pozostałe, w których łamie się przepisy.

W warszawskich barach szybkiej obsługi sprzedawcy nie przestrzegają podstawowych zasad higieny. Sprzedają także nieświeże produkty, przygotowywane w skandalicznych warunkach. Czy dzieje się tak, bo brakuje kontroli?

Nasz reporter zgłosił się do pracy w "sanepidzie". Okazało się, że inspekcja sanitarna zatrudnia ludzi niemal "dożywotnio". Nikt w Inspekcji Sanitarnej nie weryfikuje pracowników – a ci na swoich posadach czują się pewnie.

- Ktoś musi odejść na emeryturę i zwolnić miejsce – mówi jedna z pracownic sanepidu. – To jest bardzo hermetyczna jednostka. Jak już ludzie tutaj przychodzą, to pracują wiele lat.

Wcześniej reporterki UWAGI! doprowadziły do interwencji „sanepidu” w warszawskich barach szybkiej obsługi, których właściciele zupełnie ignorowali normy sanitarne. Kontrolerzy jednak zamknęli tylko trzy z nich! 
Powodem zamknięcia budek był brak bieżącej wody. Warunki sanitarne nie spełniały tam  nawet minimalnych wymagań niezbędnych przy sprzedaży żywności. Jednak takich miejsc jest znacznie więcej. Umykają one uwadze pracowników inspekcji sanitarnej.

- My nic takiego nie sprzedajemy, żeby była potrzebna bieżąca woda – tłumaczy się właścicielka budki. – Tu nikt się nie zatruł.

- To szefowa zna przepisy – dodaje sprzedawczyni z innej budki. – My tylko sprzedajemy.

Reporterki UWAGI! po raz kolejny zajrzały tam, gdzie nie docierają służby odpowiedzialne za stan sanitarny w Polsce. Sprzedawcy, którzy mimo iż mają na zapleczu bieżącą wodę, nie korzystają z niej. W jednej z budek umywalka, zamiast do mycia rąk, służyła do przechowywania chipsów. Sprzedawczyni opowiedziała, że z korzysta z niej tylko w czasie wizyt „sanepidu”. 
- Kiedy przychodzi „sanepid” przesuwa się kran i już jest – mówi sprzedawczyni.

W jednym z krakowskich barów szybkiej obsługi było podobnie. Sprzedawca, który przygotowywał żywność jednocześnie palił papierosy. Wycierał blaty, ale ani razu nie umył rąk. Potem podawał nimi jedzenie.

Szanowni Państwo!

W dniu 10. maja 2004r. wręczono mi wydane na wniosek pozarządowych organizacji ekologicznych powołanie Ministra Środowiska z dnia
27.04.2004r.  na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 22 czerwca 2001r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 ze zm.) na członka Komisji ds. organizmów genetycznie zmodyfikowanych na kadencję maj 2004 do konca trwania kadencji Komisji ds. GMO w 2005r.

Wręczone powołanie zobowiązuje mnie do uprawnionych ustawą czynności, wśród nich do wyrażania opinii i składania wniosków, które - wbrew szerzącemu się w Polsce bezprawiu - nie mogą pozostać bez odpowiedzi. 

W tym samym dniu po raz pierwszy uczestniczyłem w posiedzeniu Komisji i od razu byłem zmuszony do wyrażenia zdania odrębnego w trzech przypadkach uchwał Komisji poprzedzonych dyskusją obnażającą:

1. złamanie obowiązujących procedur, którego efektem jest bezprawne wyrażenie w imieniu Polski akceptującej opinii w sprawie transgenicznego rzepaku Ms8 Rf3 
2. pominięcie przedłożonej przeze mnie ewidencji naukowej sprzeciwu dla wprowadzenia do obrotu na terenie Wspólnoty produktu genetycznie zmodyfikowanego hybrydy kukurydzy NK 603xMON 810
3. bezprawne stosowanie w pracach Komisji języka innego niz urzędowy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.

Z poważaniem

dr Zbigniew Hałat
Prezes Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów
 

Minister Wojciech Olejniczak
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa

Minister Czesław Śleziak
Ministerstwo Środowiska,
Ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa

Szanowny Panie,

Zachęcony informacja o możliwości uzyskani porady oraz pomocy ze strony Pana Stowarzyszenia, zwracam się do Pana z moim dylematem. Otóż często ja , a zwłaszcza moje dzieci kupujemy napoje w puszkach ( np. Pepsi, Coca-cola, itp.). Będąc niedawno na zakupach w jednym z marketów, zwróciłem baczniejszą uwagę na wierzchnią część puszki i stwierdziłem ,że na większości znajdują się zanieczyszczenia ( kurz, pył, brud itp.). Stąd zrodziło się we mnie kilka pytań:

Czy zanieczyszczenia które mogą zaistnieć na powierzchni puszki, mogą być niebezpieczne bądź szkodliwe dla zdrowia? Moje obawy są tym większe, iż na świecie pojawiają się coraz groźniejsze mutacje wirusów oraz bakterii przenoszonych drogą kropelkową ( np. żółtaczka, gruźlica, itp. ), a przecież chcąc wypić napój musimy dotknąć wierzchniej części puszki “zlizując” przy okazji to co na niej się znajdowało. Dodatkowo w czasie otwierania puszki, wciskamy języczek mechanizmu otwierania do środka puszki, który jest obmywany przez napój i wszystko co znajduje się na nim trafia do napoju. 
Czy producent napoju nie powinien w jakiś sposób zabezpieczyć górnej części puszki ( np. zakrycie przez zafoliowanie, itp.)? Czy istnieją jakieś możliwości zwrócenia uwagi producentowi i “wymuszenie” zmiany takiego stanu rzeczy w imię ochrony konsumenta? 
Dlaczego nikt do tej pory nie zajął się tą to sprawą zważywszy na fakt, że coraz większą rzeszę pijących napoje w puszkach stanowią dzieci i młodzież.

Liczę na poważne potraktowanie mojej sprawy oraz odpowiedź.

Z poważaniem

P. B.